De Facto Sakal De Jure Bıyık

Bir parça kıl dünyayı değiştirebilir mi? Suratınızdaki bir bıyık hayatınızı ne kadar etkileyebilir? Hayatınızdaki en felsefi soruları yanıtlamak için acele etmeyin. “Bıyık işte” denmeyecek kadar önemli bir konudayız. Buradan yola çıkarak: değer felsefesi, toplum felsefesi, estetik ve fizik felsefesi yapmak mümkündür. Bir kere insanoğlu neden bazı kılları istemiştir? Bazı kıllar neden dışlanmıştır? Neden bazılarına teşvik edici, bazılarına da itici bulmuştur. Kıllararası eşitlik mümkün müdür? Bu yazımızda bunlar sorgulanacak.

Altı ay kadar önce, her boyayı boyadığımı fark ettim. Her şekle girmiştim, ancak hiç “bıyıklı” olmamıştım. Aslında olmak için bir şey yapmama gerek yoktu. Orada çıkan kıllara müdahale etmezsem bıyıklı olabilirdim. Ayrımcılık yapmazsam da “hacı” olabilirdim. Kılların dünyadaki yerimi nasıl değiştirdiğinin farkındaydım, ancak son bir felsefi teşebbüs gerekiyordu. Bıyık ile yolculuğunu tamamlayacak, nirvananın kenarından bıyık burarak dönecektim. Çünkü insan için elde edemediği şey değerlidir.

Türk kültürü sakallı olmayı de facto, yani uygulamada kabul ediyordu. Bıyık ise de jure, yani hukuken teşvik edilen bir değerimizdi. Bir de resmi kıllık görüşüne uyayım dedim ve bıyıklı oldum. Deneme yanılma, doğruyu bulmanın ilk ve en doğal yoludur. Denedim ve öğrendim. Olay tamamen varsayımdan ibaretmiş. Görüntünün elle tutulur faydası yok, ama öyleymiş gibi davranıyoruz. Aslında tüm kültürlerde sakal- bıyık alışkanlıkları vardır. Bizde baskın erkek tutumunun ve kültürel geleneklerin miras bıraktığı bazı şekiller mevcuttur. Öteden beri sakallı olmak şart iken, batı etkisine girdikten sonra sakal geri kafalılık olmaya başlamıştır. Rusya’da da batıcı- yenilikçi Peter sakalı yasaklamış ve tıraş olmayı özendirmiştir. Bizim cumhuriyet kurulunca da devrimciler son dönemde hoş görülmeyen sakalı tamamen gözden düşürmüştür.

Bıyık ise geçmişten gücünü alan ve batıya da uyan bir simgedir.  Sakalsız “Tük büyüğü” azdır ama bıyıksız olanı yoktur. Dikkat çeken bir şey de günümüzde bu geleneğin devam etmesidir. Nedense çoğu siyasetçi bıyıklıdır ve özellikle devlet kademelerinde belirgin bir tutum vardır. Surattaki ufak bir değişikliğin toplumdaki rolünüzü nasıl etkilediğini uygulamalı olarak görülmektedir. Bıyık bir görüntü değil, anlam verme aracı olmuştur. Bıyıklılar daha iyi anlaşmaktadır. Aynen, sakallıların birbirine daha sıcak bakması gibidir.

Sakallı olduğum dönemlerde selam almak adet haline gelmişti.  Özellikle mahalle aralarında muhakkak selam veren olurdu. Toplantılarda dindar arkadaşlarımız daha yakından ve kardeşçe davranmaktaydı. Bıyıklı olunca da bir resmiyet ve olgunluk geliverdi. Ayriyeten diğer insanlar üzerinde bir otorite kurmaya da yarıyordu. “Bir otorite aracı olarak bıyık” epey kullanışlıydı. Mesela bir şey yaptırmak istiyorsan bıyık bunun çaresidir. Münzevi kalmak, kendi başına olmak ise sakalla eş değerdi. Estetik olarak, popüler kültüre göre ise tıraşlı olmak gerekiyordu. İşte böyle bir serüven bizimkisi. Anlam ararken anlamın ta nerelerde bulunduğunu görme fırsatı bulduk. Hayat her şeyiyle anlam üretiyor ve her ismin bütün evren kadar ciddiyeti var. Her parça yapbozun anlamlı bir unsuru ve tümüne dikkat etmeden bir parçasını anlamlı kılamamaktayız.

Ayrıca bakınız

• dmy.info/anlam-arayisi
• dmy.info/iletisimin-onemi
• dmy.info/mecaz
• Güzel Ülkenin Çirkin Çocuğu
• Aynı Şeyin En Farklı Tarafları
• Pazar Günleri Aşırı Acıkırım
• Neden yazıyorum

Resimler şu adresteki Moustaches Make a Difference(Bıyıklar Fark Yaratır) adlı çalışmadan alınmıştır.