Özgürlük Nedir Anlamı- Felsefe

Özgürlük nedir

Özgürlük: herhangi bir kısıtlamaya, zorlamaya bağlı olmaksızın düşünme veya davranma, herhangi bir şarta bağlı olmama durumu, serbestî. Özgür irade, bireysel özgürlük, adalet, kamu hakları, politik özgürlük, ifade özgürlüğü, ahlaki sorumluluk, özerklik, öz irade kavramlarını karşılayabilen genel bir anlama sahiptir. Felsefi bir problem olan bireysel özgürlüğü ele alacağız. En kısa tanımıyla: “kendi hareketlerini kontrol edebilme niteliği“dir.

Genellikle tatmin edilememiş bir kavramdır. İnsanlar tam olarak özgürlüğe ulaşamamışlardır. Her ne kadar bireysel özgürlükten bahsedilse de “birey” özgürlüğün küçük bir kısmıdır. Toplum sayesinde var olan ve binlerce yıllık biyolojik bir geçmişe dayanan insanın özgürlük açısından “küçük” etkinlikleri vardır. İnsanlık “özgürlük” kavramıyla demokrasilerde veya aydınlanma sonrası toplumlarda tanışmıştır. Herkes bu kavramı öğrenince özgür olmak istemiştir ancak pek azı özgür olmak için çabalamıştır. Bazen tümden vazgeçilmiştir. Çünkü bireysel kısım toplumdan bağımsız olamaz. Halk özgür olmak istemedikçe onun içinde yoğrulan ve halk tarafından eğitilen birey de özgürlük talep etmez. Özgürlük ancak farklı düşünen bireylerin diğerlerini harekete geçirmesiyle talep edilmiştir. Gittikçe artan bir özgürlük talebi oluşmuş ve nihayetinde tüm insanların bireysel özgürlüğü BM. üyelerince söz verilmiş bir temel hak olmuştur. Kağıt üstünde özgürlük vardır. Belki kendimizi özgür sanıyoruzdur, gerçekten fikir olarak da özgürlüğe aşinayızdır. Ancak Tarih boyunca felsefe yapanlar bunu pek olanak dahilinde görmemiştir. Ufak bir parçası olduğumuz insanlık ve onun da parçası olduğu varlığın “kendi kararlarını” verebilmesi nasıl ve ne kadar mümkündür?  Bak: dmy.info/biz-olmak/  Bak: dmy.info/bencillik-nedir-egoizm-bencilligin-nedenleri-zararlari/ Bak: dmy.info/mekanik-evren/

Felsefede Özgürlük Nedir

Felsefi terminolojide birçok açıdan anlamlandırılır. 1. Bağlı olmama; dışarıdan etkilenmemiş olma; engellenmemiş olma; zorlanmamış olma. 2. Her türlü dış etkiden bağımsız olarak insanın kendi istencine, kendi yasasına, kendi düşüncesine dayanarak karar vermesi (seçme özgürlüğü). 3. İnsanın kendi istemesi, kendi istenci ile eylemde bulunabilme olanağı; insanın dıştan engellenmeden etki yapabilmesi.

İstenç özgürlüğü: İnsanın istemelerini kendisinden başka bir şeyin engellememiş olması, ya da başka bir şeyce kendisinin dışında bir istemeye zorlanmamış olmasıdır. İnsan istenci özgürdür demek, insanın istemesinin nedeni insanın kendisindedir, demektir. İnsan, istemelerinde özerk ise özgürdür. İstemenin kendisi engellenmişse ya da insan bir başkasınca, bilerek ya da bilmeyerek, herhangi bir istemeye zorlanmışsa, insanda istenç özgürlüğü eksik demektir.

Kişisel özgürlük: İstenç özgürlüğü ile bağlantılı. Bir insan isteme, düşünme ve eylemlerinde bir başkasınca engellenmiyor ya da bir şeye zorlanmıyorsa, kendi istemesi içinde hareket ediyorsa, o insanın kişiliği özgür olarak gelişmiş demektir. Öyleyse özgürlük, insanın kişiliğinin, kendi özünün ve kendi davranış biçiminin etkili olmasıdır. Bu anlamda istenç özgürlüğü de kişiliğin istemeye temel olmasından başka bir şey değildir.

Düşünme özgürlüğü: İnsanın dış etkilerden kurtularak düşünme özerkliği kazanabilmesi. Her türlü baskıdan, özellikle dinsel inançlardan bağımsız olarak düşünebilme. Ancak, düşünme özgürlüğünden anlaşılan yalnızca bağımsız düşünebilme yeteneği değildir, düşündüğünü başkaları karşısında dile getirebilmektir aynı zamanda. Düşünme özgürlüğü, öyleyse, yazma ve söyleme ile birlikte gider. Düşünme özgürlüğü, en kesin anlamıyle basın özgürlüğünde gerçekleşir.

Törel bilinç özgürlüğü: Bir insanın kendi törel bilincine göre davranabilmesi; özellikle dinsel inançlarında özgür olması. Herhangi bir dine bağlı olma ya da olmamada özgür olması.

Eylem özgürlüğü: Dış baskılardan, özellikle başka birinin baskısından bağımsız olarak kendi isteğine göre davranabilmek hak ve gücüdür.

Başlıca Biçimleri

1. Fiziksel özgürlük: Her türlü dış baskıdan bağımsız olarak hareket edebilme yetisi. (Ör. Hapiste yatanın fizik özgürlüğü kısıtlanmıştır.) 2. Ruhbilimsel özgürlük: Dış güçlerce belirlenmeden, insanın kendi doğasının eğilimlerine göre hareket edebilmesi durumu. 3. Ahlaksal özgürlük: Kendi kendini belirleyebilme yetisi. İnsanın ahlak eylemlerini başkasının zoru ile değil, kendi istenci ile gerçekleştirmesi. İnsanın eylemlerinden sorumlu olabilmesi için özgürlük, ahlakın önkoşuludur. Bu bakımdan bir sorumluluğun olabilmesi için, ahlaksal özgürlüğün temelinin kişisel özgürlük olması gerekir. Bu özgürlük baskıyı dışarda bırakır, ama yükümlülüğü değil. 4. Toplumsal özgürlük: Yasaların koruyuculuğu altında ve yasaların sınırları içinde başkalarının özgürlüğünü kısıtlamadan hareket edebilme. Toplumsal özgürlüğün temeli de kişisel özgürlüktür. J.J. Rousseau toplumsal özgürlüğü, insanın kendi yasalarını kendisinin koymasında görür. Kant da Rousseau’nun bu ilkesinden kalkarak özgürlüğü usun -> özerk oluşuna bağlamıştır. Marksçı görüşte özgürlük toplumsal zorunlukla özdeşleştirilmiştir. “Doğaya boyun eğerek (doğa yasalarına uyarak) ona egemen olunabilir.” (Bacon) düşüncesinden kalkan Marksçıların görüşüne göre; doğada zorunluk geçerlikte olduğu gibi, toplum yasalarını yürüten de zorunluluktur. Gerçekte özgürlük diye bir şey yoktur. Ancak bu zorunluluğu gören özgür olabilir. Doğal özgürlük: İnsanın çevresini değiştirebilmesi yeteneği. Hayvan çevresine uyar, insansa çevresini değiştirip ona biçim verebilir.

Filozoflara Göre Özgürlük Nedir ?

David Hume  Özgürlükten yalnızca istemenin belirlemelerine göre eylemde bulunma ya da bulunmama gücünü anlarsak özgürlük vardır demektir. Fakat özgürlükten, isteme belirlenmeden eylemde bulunmayı yani nedensiz eylemde bulunmayı ya da bir şey istemeden gelişigüzel eylemde bulunmayı anlarsak o zaman özgürlük yoktur. Immanuel Kant‘a göre özgürlük bir ide’dir. Bu aynı zamanda insan aklının ürettiği ve insanın sahip olduğu bir olanağa ilişkin bir fikirdir. İnsanlar yaşarken istediklerini, eğilimleri, çıkarları belirleyebileceği gibi saf aklın ürünü olan ahlak yasası dediği bir yasa da belirleyebilir. Bize ahlak yasası şöyle der: Öyle hareket et ki senin istemeni belirleyen ilke aynı zamanda genel bir yasamada da ilke olarak geçerli olabilsin. Jean-Paul Sartre Varlık ve Yokluk adlı eserinde özgürlüğü ayrıntılı olarak anlatır. Onun burada anlattığı özgürlük, insan varoluşundaki yokluk gibi görünür. Diğer bir anlatımla gördüğümüz nesneler varoluşun özünü oluşturur. Bu bağlamda Sartre insanlık gerçeğini şöyle tarif eder: Özgürlük bir varlık gibi değildir. O, insandır ve varlığın yokluğu demektir. Özgürlük insanın kalbinde olan yoklukla oluşur. Bir başka deyişle özgürlük, yokluğun olabilirliği demektir. Sartre’a göre özgürlük insanlık varoluşunun temel verisidir. Sartre “biz özgürüz fakat özgürlüğe Biz, özgür tasarılarımızla dünyanın nesneleri tarafından oluşturulmuş sınırlarla çevriliyiz. Bu bizim veri sınırının özelliğini oluşturan özgürlüğümüzdür. Burada biz karmakarışık bir sorunun içindeyiz. Zira dünyaya bu duyguyu başkası veriyor gibi görünüyor. Başkasının dünyaya vermesinin belirtisi, benim özgür tasarımımın dışındadır. Ben bir belirti bulduğum zaman dünyada ortaya çıkıyorum.

Martin Heidegger’e göre özgürlük, onun felsefesinin temel kavramlarından biridir. Heidegger’e göre doğruluğu yani hakikati temellendiren “özgürlük, var olanın var olan olarak ortaya çıkmasına olanak vermektir.”Bundan dolayı insan, dünyaya atılmış olmasını ve ölümü yani kaçınamadığı bu durumunu üstlenmeye ve kabullenmeye hazırdır. Bununla birlikte insan geçmişe bakarak gelecekteki olanakları seçmekte özgürdür. Karl Jaspers’e göre varoluş özgürlüktür. Özgürlüğün bilincine, varoluşsal seçişte diğer bir anlatımla kendim olma kararlılığımda ulaşırım. Jaspers’in düşüncesinde özgürlük, varoluşla özdeş olduğundan tasarımlanabilir bir şey değildir. Şüphesiz kendim için özgürlüğü, ben düşüncede değil var olma olgusunda tanırım. Bundan dolayı özgürlük, “özgür istenç ile zorunluluğun çelişkin bir bütünü olarak ortaya çıkar. Konu ile ilgili Felsefe Kongresi yazılı metin.

Alıntılar

Havaya atılan bir taş düşünebilseydi kendi isteğiyle yere düştüğünü sanırdı. Baruch Spinoza

Özgürlüğün bir anlamı varsa bu, insanlara duymak istemediklerini söyleme hakkıdır. George Orwell

Birey, kendisi hariç kimsenin çıkarını ilgilendirmediği sürece hareketlerinden dolayı topluma karşı sorumlu değildir. John Stuart Mill,

İnsanın özgürlüğü; istediği her şeyi yapabilmesinde değil, istemediği hiçbir şeyi yapmak zorunda olmamasındadır. Rousseau

İnsanlar hükümetten korktuğu zaman, zorbalık; hükümet insanlardan korktuğu zaman, özgürlük vardır. Thomas Paine

Özgürlük olmayan ülkede ölüm, yıkılış vardır. Her ilerlemenin, kurtuluşun anası özgürlüktür. M.K.Atatürk

Özgürlük hiçbir zaman dayanaklı değildir, her zaman tehdit altındadır. Mutlak belirlilik her zaman özgürlük yoksunluğudur. Thedor Wiesengrund Adorno

Özgür toplumu savunmak isteyen bir kimse, özgür toplumun vazgeçilmez temelinin birey hakları ilkesi olduğunu bilmelidir. Birey haklarını muhafaza etmek isteyen bir kimse, kapitalizmin birey haklarını karşılayabilecek ve koruyabilecek tek sistem olduğunu anlamalıdır. Ayn Rand

Aşırı özgürlük, gerek devlette ve gerekse bireylerde köleliğe dönüşür.” Eflatun

Bir kimsenin düşüncesini açıklayamaması köleliktir. Euripides

Kısaca, insanın eylemleri asla özgür değildir; onlar her zaman insanın kendi doğasının, edinilmiş fikirlerinin, ulusunun, doğru ya da yanlış onu biçimlendiren mutluluk anlayışının; örnekle, eğitimle, günlük deneyimle pekiştirilmiş kanılarının zorunlu sonuçlarıdır. Paul-Henri Dietrich HOLBACH, System of Nature,transl. H.D. Robinson, Batoche Books, Kitchener 20