Etiket: mantık
Immanuel Kant(1724-1804) Saf Aklın Eleştirisi’nde(1781) Aristoteles’ten ilham alarak mantık anlayışı ve mantık kategorileri(Nitelik, nicelik, ilişki, kiplik) içinde bir kiplik kategorisi ve bunda üç adet önerme kipi(yargı kipi) olduğunu söyler. …
Paradoks, ikilem ve ikilik(dikotomi) terimleri sıklıkla karıştırılır. Bunlar arasındaki temel farkın semantik-epistemolojik, etik ve mantık kategorilerde olmalarından kaynaklandığını ve nicelik kategorisinde “ikili” olmaları nedeniyle birbirlerinin yerine kullanıldıklarını söyleyebiliriz. Paradoks …
Bir iddiayı temellendirmek için yapılan açıklamaya argüman adını vermiştik. Eğer argüman bir olguya dayanıyorsa buna kanıt denir. Argüman açıklamanın genel adıyken kanıt(delil ya da ispat) gerçekliğe işaret eden olgudur. …
Düşünürken gerek dilin gerek de dış gerçekliğin bizim inançlarımıza uymayışının bir sonucu olarak hatalar yaparız. Bu hatalar sandığımızdan daha çoktur. Çoğu zaman hata olduğunun farkında bile olmadığımız bu hataların …
Argüman açıklama için sunulan önermeler dizisi, argümantasyon ise bunun yapısıdır. Farklı yapı önerilerini önceki yazıda ele almıştık. Felsefi düşünce nedenlendirilmiş, temellendirilmiş, yani mantıksal düşüncedir ve düşüncenin sunumu anlaşılır ve …
Argümanı iddianın doğruluk değerini belirlemek için kurulan önermeler dizisi olarak tanımlamıştık. Argümantasyon ise argüman oluşturma çalışmasına verilen addır. Argümantasyon şeması ise iyi bir akıl yürütme(muhakeme) zinciri oluşturmak için ortaya …
Düşünmedeki problemlerden önyargı ve safsata sıkça birbiriyle karıştırılır. Bu yazıda ikisinin farkını örneklerle açıklayacağız. Önyargı düşünme öncesinden gelen bir yatkınlık, eğilim iken safsata bir kıyas içindeki yanlış bir adımdır. …
Düşünce yasaları Türkçede mantığın ilkeleri, aklın ilkeleri, düşünmenin ilkeleri olarak bilinen ve uluslararası literatürde düşünce yasaları(laws of thought) olarak geçen dört aksiyomatik kuraldır. Düşünce yasaları rasyonel düşünmenin temeli olması …
Sofistlerin Çürütmeleri Üzerine ya da Sofistik Çürütmeler Üzerine(En. Sophistical Refutations, E.Yun. Sofistikoí Élenchoi) Aristoteles’in MÖ 350 yılında yazdığı safsataları konu edinen mantık eseridir. Aristoteles’in mantık konusundaki eserleri Organon(Araç) adı …
Analitikler Aristoteles’in kıyas ve tümgengelime dair iki ciltlik çalışmasının adıdır. Aristoteles’in mantıkla ilgili düşüncelerini en iyi sergileyen eserdir. MÖ. 350 yılı civarında yazılmıştır. Analitik Aristoteles’in mantığa kendi zamanında verdiği …
Kategoriler Aristoteles’in Organon adlı mantık külliyatının ilk kitabıdır. Aristoteles’in kategorileri aynı zamanda onun varlıkları sınıfladığı on kategoriye de işaret eder. Kategoriler adlı eseri Aristo’nun ve mantık tarihinin temelini oluşturmuş …
Aristoteles mantığı, klasik mantık, terim mantığı, kıyas mantığı(silojistik- tasım mantığı) olarak da bilinen geleneksel ve mantık(organon-araç) disiplininin ortaya çıktığı dönemdeki(MÖ. 4. yy) çeşididir. Aristoteles bu disipline analitik adını vermiştir. …
Batıdaki mantık biliminin kurucusu Aristoteles’tir. Ama ondan önce geometri, matematik, gramer; doğruluk, değilleme, akolouthein, sumbainein mevcuttur. Bu yazıda Aristoteles’ten önceki mantığı ve mantıktan önce ne vardı, onu işleyeceğiz. Aristoteles …
Terim, dilde anlam taşıyan en küçük birimdir. Mantıkta dile dökülen her bir anlamlı parçaya terim denir. Terim kavramını ve terimler arasındaki ayrımları anlamak bundan sonraki mantık yazılarımız için önem …
Mantık– çıkarsama çalışması(dilin gerçekliği ifade etmedeki doğru kullanımı)- insan olmanın temel yeterliği olan aklın ve bu kabiliyeti kullanmak anlamındaki “muhakeme(akıl yürütme, istidlal)”nin daha iyi yapılmasını sağlar. Bildiğimiz şeylerden bilmediğimiz …
Mantık çıkarsamanın sistematik çalışmasıdır. Yargı bildiren cümlelerin(önermelerin) nasıl şekillendiğini ve birbirine nasıl bağlandığını ele alan felsefe dalıdır. Felsefenin dört büyük alanından biridir. (Metafizik, aksiyoloji ve epistemoloji ile birlikte) Mantık, …
Argüman iddianın(sonuç önermesinin) doğruluk değerini belirlemek için kurulan önermeler dizisidir. Yapısal olarak öncül ve sonuç adı verilen önermelere ayrılabilir. Argüman günlük dilde tek başına kanıt anlamında da kullanılmaktadır. Buna …
Komedi aracılığıyla felsefe anlattığımız felsefi komedi dizimiz devam ediyor. Sıradaki hikayeye göre Platon öğrencisi Aristoteles’in felsefede farklı bir yol izlemesine içerlemektedir. Sitemkar Platon’u dinleyelim. Son günlerde öğrencim Aristo’nun macera …
Diyalektik tümevarım ve tümdengelimden farklı olarak gerçekliğin çizgisel bir doğruda değil kendi içinde karşıt bir çelişmede olduğunu kabul ederek bu çelişmeleri anlamayı amaçlayan akıl yürütme yöntemidir. Güncel Anlamda Diyalektik …
Felsefe Konuları Felsefe bilimlere aktarılmamış genel ve temel konuların çalışması olarak sınırları belirsiz bir çalışmadır. İnsanın aşkın merak anlayışı, disiplini; genele dair düşünme çabasıdır denebilir. Sorgulamak, merak etmek, eleştirmek …
MANTIK VE FİZİKTE İKİ AÇIKLAMANIN KARŞILAŞTIRILMASI BULANIK MANTIK ve KUANTUM FİZİĞİ 1. FİZİK VE KUANTUM Önce doğa filozofları vardı. Aristoteles gibi filozoflar fizik kurallarını açıklamaya çalıştılar. Sonra fizik kendi …
Puslu Dünya- Bulanık Mantık Matematik doğruların teknolojik gelişmeyle bütünleştiği, bilimin gittikçe hızlandığı dünyada bize kolaylıklar getiren matematiği aşmak gereği de doğmuştur. Bu, matematiğin dayandığı mantık ilkelerinde arayışları getirmiştir. …