Üstinsan nedir Nietzsche Übermensch

Üstinsan, üstün insan, süper insan, yüksek insan (İng. superman, Fr.surhomme, Al. übermensch) Alman düşünür Friedrich Nietzsche(1844-1900)’nin gelecekteki insan öngörüsüdür. İnsan evriminin sonraki aşaması olarak düşünür. 1883’te yayımlanan Böyle Buyurdu Zerdüşt adlı kitabında bahsetmiştir. Kavram tam olarak anlaşılmamış ve Nietzsche felsefesindeki önemi de belirlenememiştir. Filozofa göre Mevcut ahlak yapısı köle ahlakı ile şekillenmiştir. Eşitlik kavramına karşı çıkar. İnsanın gerçek doğası olan “güçlü olma isteği” ihmal edilmektedir. Ahlak güçlü olmaya göre yeniden tanımlanmalıdır.

Nietzsche her şeyin eleştirisinin yapılmasını ve değerlerin gözden geçirilmesini ister. Ona göre çevresindeki kültür bir çöküş içerisindedir. Hristiyanlık ilk zamanlarından beri köleler arasında yayılmış, yoksul ve ezik insanların saplantısı olmuştur. Hristiyanlıkla şekillenen batı kültürü dekadens(çöküş) içindedir ve yapılması gereken, ona ait her şeyi yenilemektir. Her şeyi yeniden değerlendirecek, apayrı ahlaki ölçütlerle donanmış ve güçlü olma isteğini yaşayan insan da üstinsan(übermensch)’dir. Bak: dmy.info/bencillik-nedir

Üstinsan Algısı

Ona göre üstinsan, insanoğlunun amacıdır. İnsan aşılması gereken bir varlıktır. Her varlık kendisinden üstün bir şey yaratmıştır: insanın da kendisini aşması gerekir. Maymun, insanın gözünde ne ise, insan da üstinsanın gözünde o olmalıdır. Dünyanın varlığının amacı üstinsandır. Çünkü insana yakışan güçlü, korkusuz ve acımasız olmaktır. Üstinsan insanlığa yeni değerler, yeni hedefler ve yeni düşünceler getirecektir. Güçlü ve bağımsız insanların egemenliği, hayvan sürüsü gibi şekillenen insanlık için bir ilerleme olanağıdır. Yığın kendini feda ederek, üstinsanı arzulayacaktır.

Üstinsan bir amaç ve yönelim olduğu kadar, bir sonuçtur da. Nietzsche’ye göre, üstinsanın imkanı: aşkın ideallerin iflasına, Tanrı’nın ölümüne bağlıdır. Bilinemeyen- metafizik ögelerle donatılmış bir düşünce üstinsanı oluşturamaz. Maddeyi aşan ve bilinmeze dayanan düşünceler üstinsana göre değildir. Üstinsan, Nietzsche’nin son insan adını verdiği pasif ve bıkkın insanın, amaçlar belirleme ve değerler yaratma gücünden yoksun kişinin, tam zıddıdır.Sonuç olarak üstinsanın yeni bir tür olmadığını söylemeliyiz. Üstinsan bir birey olarak da anlaşılmayabilir. Üstinsan insanlığın ulaşması gereken mertebedir. Bugünün insanından en büyük farkı ahlaki değerleri ve aşkın olmayan düşünce sahasıdır.

Üstinsan, uzun bir dithyrambos vari(dinsel tören ezgisine benzer) bir şiir olan “Böyle Buyurdu Zerdüşt”te ortaya çıkar. Eser büyük bir ciddiyet içindedir ve bu mutlak ciddiyet yazarın ironik olmasını sağlar. Böyle Buyurdu Zerdüşt’te Zerdüşt, üstinsanı hristiyanlığın zıddı olarak tarif eder. Başka bir dünya umuduyla sürüklenen insanları ve onları sürükleyen inanç sistemini yerer. Üstinsan böyle bir güdülemeye gelmez, aşkın umutlara kapılmaz. Üstinsan, hristiyanların kapıldığı başka dünyalar masallarına, öz ve gerçeklik farklılıklarına aldanmaz.

Üstinsan için tek bir ahlaki prensip vardır: güç istemi. Üstinsanın prototipi diyebileceğimiz Zerdüşt ile ilgili hikaye bir misaldir. Davranış kalıplarına işaret eder. Böyle Buyurdu Zerdüşt’te Nietzsche kitaptaki kahramanı aracılığıyla şöyle der: “Maymun, insan için nedir ? Bir kahkaha veya acı veren bir utanç. Üstinsan için insan da böyledir: bir kahkaha veya acı veren bir utanç.” Başka bir yerde de şöyle der:  “İnsanlığın hedefi onun sonu değil, olsa olsa insanlığın en iyi örnekleri olabilir.” (Tarihin Yararı ve Zararı Üstüne, 9)

Nedir eleştirel bakış açısı? Eleştirel eyletke, gerçekleştirilmiş insan değil, insanın, zihnin, aklın ve kendi bilincinin yüceltilmiş biçimleri de değil. Ne Tanrı ne insan; zira insan ve Tanrı arasında henüz yeter ayrım yok, birbirlerinin yerini pek âlâ alıyorlar. Eleştirel eyletke gücün iradesidir, eleştirinin bakış açısı da gücün iradesinin bakış açısıdır. Ancak, hangi biçimde eleştiri? Bizzat eleştirinin olumlu ürünü olarak üstinsan biçiminde değil örneğin. Ama yine de bir “görece üstinsan tipi” var: Eleştirel tip bu; insan geçilmeyi, aşılmayı istediği ölçüde… “kendinizi üstinsanın babası, atası haline getirebilirsiniz; yapacağınız en iyi şey de budur”. Eleştirinin hedefi insanın veya aklın amaçlan değil üstinsandır, geçilmiş insan, aşılmış insandır. Eleştiride doğrulamak değil, başka türlü hissetmek, başka türlü bir duyarlık söz konusudur.[4]

Kaynakça

1. Richard Weisser makalesi, İstanbul.Edu.
2. http://eskidergi.cumhuriyet.edu.tr/makale/1693.pdf
3. https://ccrma.stanford.edu/~pj97/Nietzsche.htm
4. Nietzsche ve Felsefe – Deleuze