Akademia, Platonik Akademi ya da Hekademia, Filozof Platon tarafından MÖ. 385’te kurulan okuldur.
Sokrates’in ölümünden sonra 12 yıl Atina dışında gezen ve 40 yaşında Atina’ya gelen Platon, hocası ile felsefelerinin ortak olduğu bir konuda, eğitimde harekete geçmek istemiştir. Öncesinde bir kere, sonrasında da iki kere politik teşebbüslerinde başarısız olmuş; Atina’ya geri dönmüştür.
Platon’un ve felsefe tarihinin belki de en önemli kitabı olan Devlet’te şehrin odaklanması gereken en önemli konu eğitimdir. Zaten mağaraya inerek mahkumları gölgelerinden vazgeçirmek küçüklükten başlanmazsa mümkün görünmemektedir.
Akademia’nın adı nereden geliyor?
Akademia(Hekademeia), aslında Yunanlı mitik kahraman Akademus’a adanmış bir alandır. Eski zamanlardan beri zeytinlik ve koruluk halindeki bu yerden elde edilen zeytinyağı olimpiyatlarda ödül olarak dağıtılırmış. Atina’nın bir kilometre kadar uzağındaki tepelerin mitik bir öyküsü de var.
Akademus mitik Atina kralı(Minataour’un katili) Teseus’un Truvalı güzel Helen’i 12 yaşında kaçırdığı zamanlarda kızın kardeşlerine Teseus’un onu sakladığı yeri söyleyerek şehri yok etmelerini önleyen kişidir.
Platon okulu buraya kurduğunda buranın adı zaten Akademia imiş.
Özellikleri
Akademinin birincil amacı kanun yapıcılar ve siyasi danışmanlar yetiştirmekti.
Sokrates gibi Platon da öğretimi için ücret talep etmedi.
Öğrenciler ve öğretim üyeleri, ortak yemek alanlarında yenen yemeklerle ortak, imece bir yaşam sürdüler.
Okul hem kadınlara hem de erkeklere açıktı. Bilim, müzik, edebiyat, tarih ve hukuk gibi diğer dersler de muhtemelen öğretilse de, başlıca dersler matematik ve felsefeydi.
Temel öğretim yöntemi Sokratik tartışmaydı.
Dersler halka açıktı ancak ağır astronomi ve matematik içeren derslere gelen insan sayısı çok azdı.
Dönemlendirme
İkiye ayıranlar için: Eski Akademia Platon, Speusippos, Ksenokrates ve Yeni Akademia MÖ-3-2 yy. döneminde septik(kuşkucu)
Beşe ayıranlar için Eski(Platon, Seusippos, Ksenokrates), Orta(Arkesilaos), Yeni(Karneades), Dördüncü(Larissalı Philon), Beşinci(Askalonlu Antiohkos)
Platon sonrası Akademia
Platon’un ölümünden(MÖ 347) sonra yeğeni Speusippos( MÖ 407-339) okulun başına geçmiştir. Zamanla matematiksel olana ve idealar teorisine olan ilgi azalmaya başlamıştır. MÖ. 265 yılından itibaren septikler ve dogmatik öğretiler okula hakim olmuştur. Yeni Akademia adı verilen dönemde Akademia ile Stoa okulları yüz elli yıl düşünce hayatındaki baş rakipler olmuşlardır.
MÖ. 86’da Romalı general Sulla Atina’yı işgal ederken hem kutsal ağaçları kesmiş hem de işgal sonrasında okulu kapatmıştır. 437’ye kadar kapalı kalan okul yeniden açılsa da bu sefer1. Justinian’ın Hristiyan olmayan okulları pagan sayarak 529’da kapatmasıyla son bulmuştur.
Önemi
Akademia gerek gelenek, gerek de form olarak üniversitenin arketipidir. Bugün tüm dünyanın içinde bulunduğu batılı yaşam tarzını derinden etkilemiş, üst düzey eğitim kurumu anlamına gelen üniversiteye ilham vermiştir. İçinde yetişen insanların tarihte önemli mevkilere gelmesinin yanında, tartışmaya açık biçimde evrensel doğruları arayan bir kurum olması kendisinden sonraki tüm eğitim geleneğini etkilemiştir. Akademi kelimesinin geldiği yer olmakla birlikte Platon’un felsefesinin de nihai ürünüdür.
Kaynakça
- Abdülbaki Güçlü ve diğerleri, Felsefe Sözlüğü, Bilim ve Sanat Yayınları, 2003.
- https://iep.utm.edu/academy/
- https://en.wikisource.org/wiki/1911_Encyclop%C3%A6dia_Britannica/Academy,_Greek