Yazar: Doğuhan Murat Yücel
Kategoriler Aristoteles’in Organon adlı mantık külliyatının ilk kitabıdır. Aristoteles’in kategorileri aynı zamanda onun varlıkları sınıfladığı on kategoriye de işaret eder. Kategoriler adlı eseri Aristo’nun ve mantık tarihinin temelini oluşturmuş …
Aristoteles mantığı, klasik mantık, terim mantığı, kıyas mantığı(silojistik- tasım mantığı) olarak da bilinen geleneksel ve mantık(organon-araç) disiplininin ortaya çıktığı dönemdeki(MÖ. 4. yy) çeşididir. Stoa mantığının geç antikitedeki hakimiyetini saymazsak …
Hindistan’da kalabalık nüfus ve zengin kültür felsefi, teolojik ve bilimsel tartışmaları gündeme getirmiş, “tartışmak” ve “düşünmek” formel bir disipline dönüşmeye başlamıştır. Milattan önce 7. yüzyıldaki Brhaddranyaka Upanişad’da: Tarihin bize …
Batıdaki mantık biliminin kurucusu Aristoteles’tir. Ama ondan önce geometri, matematik, gramer; doğruluk, değilleme, akolouthein, sumbainein mevcuttur. Bu yazıda Aristoteles’ten önceki mantığı ve mantıktan önce ne vardı, onu işleyeceğiz. Aristoteles …
Terim, dilde anlam taşıyan en küçük birimdir. Mantıkta dile dökülen her bir anlamlı parçaya terim denir. Terim kavramını ve terimler arasındaki ayrımları anlamak bundan sonraki mantık yazılarımız için önem …
Mantık– çıkarsama çalışması(dilin gerçekliği ifade etmedeki doğru kullanımı)- insan olmanın temel yeterliği olan aklın ve bu kabiliyeti kullanmak anlamındaki “muhakeme(akıl yürütme, istidlal)”nin daha iyi yapılmasını sağlar. Bildiğimiz şeylerden bilmediğimiz …
Mantık çıkarsamanın sistematik çalışmasıdır. Yargı bildiren cümlelerin(önermelerin) nasıl şekillendiğini ve birbirine nasıl bağlandığını ele alan felsefe dalıdır. Felsefenin dört büyük alanından biridir. (Metafizik, aksiyoloji ve epistemoloji ile birlikte) Mantık, …
Postmodernizm 20. yüzyılda modernizmin ardından gelen ve tanımlanması zor bir akımdır. Felsefede, sanatta ve edebiyatta genel özellik olarak derin şüphecilik, öznellik ve görelilik içerdiği söylenebilir. Düşünce hayatında 20. yüzyılın …
Modernizm yeni tarz, yeni ölçüt ve çağdaş anlayışlara yönelik değişim talebi anlamında kullanılır. Daha çok sanatla ilgilidir. Felsefede ise modern felsefe tabiri ile tarihsel bir dönemlendirme olarak benzer bir …
Pragmatizm bir önermenin anlamının, onu kabul etmenin pratik sonuçlarında bulunacağını ve pratik olmayan fikirlerin reddedilmesi gerektiğini savunan bir felsefe akımıdır. Pragmatizm, dünyayı, içindeki özneden koparılamaz olarak tanımayı ve konumunu …
Sanat felsefesi sanatın, sanatçının, eserin ve estetik hazzın soruşturulmasına dayanan felsefe dalıdır. Güzellik ve zevki soruşturan estetiğin bir parçasıdır. Değerler çalışması olan aksiyolojiye dayanır. Sanat ustalık, üretim; estetik duyuya …
Siyaset felsefesi ya da politik felsefe etiğin toplum uygulaması, devletin ve politikanın nasıl olması gerektiğine yönelik soruşturmadır. Platon’un Devlet’i ve Aristoteles’in Politika’sı ile başlar. Platon ve Aristoteles’in devlet anlayışları …
Din felsefesi dini sistemlerde yer alan kavramların ve yargıların soruşturulması hakkındadır. Felsefe ile ortak yanı dünyada belirli olmayan, gündelik bilginin dışındaki bir anlayışı aramalarıdır. Dinin kesin tanımı yoktur ama doğa …
Ahlak felsefesi ya da felsefedeki adıyla etik “nasıl davranmalı” sorusunu merkeze alarak ahlakın ve davranışın temel ilkelerini tartışan felsefe dalıdır. Temel Terimleri Özgürlük: insanın kendi seçimleriyle davranabilmesidir. Sorumluluk: insanın …
Bilim felsefesi bilimin yöntem, teori ve analizlerinin tanımlandığı ve değerlendirildiği bir tartışma alanıdır. Temel terimleri Bilim: Gerçeklerin bir bölümünü konu olarak seçen, deneye dayanan yöntemler ile üretilen düzenli bilgi …
Bu yazıda epistemolojinin temel sorularına, yani felsefedeki bilgi tartışmaları içinde merkezde yer alan üç soruya verilen cevapları kategorik şekilde dile getireceğiz. Bu şekilde kesin ayrımlar olmadığını ve yalnızca bu …
Epistemoloji nasıl biliyoruz sorusunu merkeze alan bilgi kuramı çalışmasıdır. Yunancada ‘kesin bilgi’ anlamına gelen episteme’ sözcüğünden almıştır. Doğrulanmamış yargılar için de ‘doksa’ (zan) terimini kullanırlar. Dünya hakkında ne kadar …
Ontoloji var olanların özünü soruşturan felsefe dalıdır. Yunanca ontos(varlık, olan şey) ve logos(çalışması) kelimelerinden gelir. Türkçede varlık felsefesi olarak bilinir. Nedenler çalışması ya da Aristo’nun deyimiyle ilk nedenler bilimi …
Noam Chomsky biyodilbilim ekolünün bir parçası olarak dil yetisinin insan zihninde biyolojik olarak mevcut ve genetikle aktarılan bir yapı olduğunu savunur. Sosyal ve kültürel farklar dilin üst yapı denilen …
Avram Noam Chomsky Amerikalı dilbilimci, filozof ve bilişsel bilimcidir. Evrensel dilbilgisi, derin ve yüzey yapılar ve mevcut iktidarların tümüne politik muhalefeti ile tanınır. Cop totaliter bir devlet için neyse …
Robert Nozick(1938-2002) Amerikalı analitik filozoftur. Nozick Brooklyn- Amerika’da bir Yahudi ailede doğdu. Columbia Üniversitesi’nde lisans, Oxford Üniversitesi’nde Carl Hempel danışmanlığında doktora yaptı. Sosyalist Parti üyesiydi. 1959’da Barbara Fierer ile …
Hans Reichenbach(1891-1953) Berlin Çevresi’nin üyelerinden analitik bilim filozofudur. 20. yüzyılın en önemli empirisistleri arasında gösterilir, mantıksal pozitivizmin yakın dönemdeki en etkili isimlerindendir. Türkiye’de görev yapmış en büyük filozof olmasının …
Richard McKay Rorty ( 1931 – 2007) Amerikalı pragmatik-post analitik filozoftur. Felsefe tarihini ve analitik felsefe geleneğini incelemesi sonucunda felsefe geleneğinin dış dünyanın bağımsız gerçekliğine dair gerçek bilgi iddialarına karşı …
Saul Aaron Kripke(1940-…) Amerikalı analitik filozoftur. Princeton ve New York City üniversitelerinde görev yapmış, matematiksel mantık, formel mantık, dil felsefesi, epistmoloji konularında çalışmıştır. Bu gerçekten güzel bir teori. Sanırım …
John Langshaw Austin (1911 – 1960) Britanyalı analitik filozoftur. Gündelik dilin felsefesini yapmaya çalışmış; bilgi, algı, eylem, özgürlük, gerçeklik, dil ve konuşma eyleminde dil kullanımı konularına odaklanmıştır. Cümleler öyle doğru …