Yazar: Doğuhan Murat Yücel
Ben ne bileyim dağın başı dumanlı mı dertli mi, karlı mı buzlu mu; ben gördüğüme bakarım. Dağ yüksektir, büyüktür, bana göre. Bir zamanlar değildi. Bana göre de, diğerlerine göre …
Birbirinin yerine kullanılabilen bu dört terimin bugünkü anlamları modernleşme sürecinde türetilmiştir. Osmanlı modernleşmesi XVIII. yüzyılda batının tekniğini almak için başlatılan idari girişimlere temellenir. 1839’daki Tanzimat Fermanı bu girişimin siyasi …
Bilgisayar mantıksal ve aritmetik işlemleri otomatik gerçekleştirmeye yarayan bir makinedir. Donanım ve yazılım olmak üzere iki bileşene sahiptir. Hem donanım hem de yazılım felsefi tartışmaların konusudur. Donanım elektriğin mantık …
Düşünmedeki problemlerden önyargı ve safsata sıkça birbiriyle karıştırılır. Bu yazıda ikisinin farkını örneklerle açıklayacağız. Önyargı düşünme öncesinden gelen bir yatkınlık, eğilim iken safsata bir kıyas içindeki yanlış bir adımdır. …
Anlaşmazlıklar hiyerarşisi bilgisayarbilimci Paul Graham(1964-…)’ın Nasıl Anlaşmamalı(2008) adlı denemesinde öne sürdüğü bir argüman hiyerarşisidir. İnsanların tartışırken sundukları açıklamaların kalitesine ilişkin bir sıralama içerir. Graham bunu bir piramit olarak düşünmüş …
Düşünce yasaları Türkçede mantığın ilkeleri, aklın ilkeleri, düşünmenin ilkeleri olarak bilinen ve uluslararası literatürde düşünce yasaları(laws of thought) olarak geçen dört aksiyomatik kuraldır. Düşünce yasaları rasyonel düşünmenin temeli olması …
Doğruluk kuramı bir şeyi doğru kabul etmede neyi ölçüt alacağımıza dair açıklama çabasıdır. Hakikat teorisi, doğruluk teorisi(truth theory) olarak da bilinen bu açıklamalar çoktur ve çeşitlidir. Bir doğruluk teorisinin …
Ölmek neyse de yalnız ölmek olmasaydı. Artık bir yabancı olduğum vatanımda bir yabancı haline geldiğim şu varlığımı terk ediyorum. Konuşmakta zorlanıyorum, şarj bitene kadar direneceğim. Az önce bir makine …
Sofistlerin Çürütmeleri Üzerine ya da Sofistik Çürütmeler Üzerine(En. Sophistical Refutations, E.Yun. Sofistikoí Élenchoi) Aristoteles’in MÖ 350 yılında yazdığı safsataları konu edinen mantık eseridir. Aristoteles’in mantık konusundaki eserleri Organon(Araç) adı …
Burası güneşin doğduğu yerdir, ben de güneşçiyim. Güneşçi de olur mu demeyin. Bu dünyada güneşi bekleyenler var, hala. Güneşin doğduğu yerde gölgeler var. Güneşin doğduğu yerde karanlık var, battığı …
Bir varmış bir yokmuş. Uzak galaksilerden birinde bir sistemin mütevazı gezegenlerinden biri her zamanki gibi yıldızının etrafında dönmeye gayret ediyormuş. Ama gezegenin içindekiler sıkılmışlar. Rekabet olsun, meydan okumalar yaşansın …
Felsefe ile ilgili özlü sözler konulu bir yayın yaptık. Bunun çıktısı olan alıntıları ve daha önceden sitede yer alan özlü sözleri sizin için derledik. (Kamu malı olması için eski …
Evvel zaman içinde bir çoban yaşarmış. Çobanın hayatı keçilere bakmaktan ibaretmiş. Keçi besler, keçilerle oynar, keçilerle yaşamını sürdürürmüş. Dağlarda, tepelerde, uçurumlarda keçilerle gezip dururmuş. Hayatından memnunmuş, ama bazen de …
Topikler(Τοπικά- Topika) Aristoteles’in diyalektik üzerine fikirlerinin yer aldığı kitabına Organon külliyatı içerisinde verilen isimdir. Kısaca, farklı görüşlerin ortak zeminde tartışılarak doğruya nasıl ulaşılacağını soruşturur. Tartışmalı konularda doğru argümanların üretilmesi …
Analitikler Aristoteles’in kıyas ve tümgengelime dair iki ciltlik çalışmasının adıdır. Aristoteles’in mantıkla ilgili düşüncelerini en iyi sergileyen eserdir. MÖ. 350 yılı civarında yazılmıştır. Analitik Aristoteles’in mantığa kendi zamanında verdiği …
Aristoteles’in Önermeler(E.Yun. Περὶ Ἑρμηνείας–Peri Hermeneias-; İng. On Interpretation, Lat. De Interpretatione) adlı eseri Organon adlı mantık külliyatında ikinci metindir. Yorum Üzerine olarak da tercüme edilir. Bu eserde Aristoteles önermelerin …
Hint felsefesi veya Hindu felsefesi coğrafi bir çerçeveyle Güney Asya’da yer alan Hint altkıtasında yapılan düşünce etkinliklerinin adıdır. Aynen Çin veya batı felsefelerinde olduğu gibi tek bir karakteristiğe sahip …
Çin felsefesi Asya karasının en doğu ucundaki bölgede büyük çoğunlukla Çince dilinde yapılan felsefi çalışmaların adıdır. Coğrafi bir adlandırma olduğu kadar kaynakları ve etkileri itibariyle coğrafyaya bağımlı olduğundan entelektüel …
Kategoriler Aristoteles’in Organon adlı mantık külliyatının ilk kitabıdır. Aristoteles’in kategorileri aynı zamanda onun varlıkları sınıfladığı on kategoriye de işaret eder. Kategoriler adlı eseri Aristo’nun ve mantık tarihinin temelini oluşturmuş …
Aristoteles mantığı, klasik mantık, terim mantığı, kıyas mantığı(silojistik- tasım mantığı) olarak da bilinen geleneksel ve mantık(organon-araç) disiplininin ortaya çıktığı dönemdeki(MÖ. 4. yy) çeşididir. Aristoteles bu disipline analitik adını vermiştir. …
Hindistan’da kalabalık nüfus ve zengin kültür felsefi, teolojik ve bilimsel tartışmaları gündeme getirmiş, “tartışmak” ve “düşünmek” formel bir disipline dönüşmeye başlamıştır. Milattan önce 7. yüzyıldaki Brhaddranyaka Upanişad’da: Tarihin bize …
Batıdaki mantık biliminin kurucusu Aristoteles’tir. Ama ondan önce geometri, matematik, gramer; doğruluk, değilleme, akolouthein, sumbainein mevcuttur. Bu yazıda Aristoteles’ten önceki mantığı ve mantıktan önce ne vardı, onu işleyeceğiz. Aristoteles …
Terim, dilde anlam taşıyan en küçük birimdir. Mantıkta dile dökülen her bir anlamlı parçaya terim denir. Terim kavramını ve terimler arasındaki ayrımları anlamak bundan sonraki mantık yazılarımız için önem …
Mantık– çıkarsama çalışması(dilin gerçekliği ifade etmedeki doğru kullanımı)- insan olmanın temel yeterliği olan aklın ve bu kabiliyeti kullanmak anlamındaki “muhakeme(akıl yürütme, istidlal)”nin daha iyi yapılmasını sağlar. Bildiğimiz şeylerden bilmediğimiz …
Mantık çıkarsamanın sistematik çalışmasıdır. Yargı bildiren cümlelerin(önermelerin) nasıl şekillendiğini ve birbirine nasıl bağlandığını ele alan felsefe dalıdır. Felsefenin dört büyük alanından biridir. (Metafizik, aksiyoloji ve epistemoloji ile birlikte) Mantık, …