Bilgi güncel sözlükte “isim, İnsan aklının erebileceği olgu, gerçek ve ilkelerin bütünü, bili, malumat.” tanımlanmıştır. Ancak bilgi iddiaları arasında fark olduğu ve farklı isimlere ihtiyaç duyulduğu açıktır. Öncelikle yanlış iddialara “yanlış bilgi” denmemelidir. Bilgi tanımı itibariyle doğru önermenin adıdır. Yanlış olan istihbarat, enformasyon, iddia veya önerme olarak ifade edilebilir. Kanıta dayanmasına göre iddiaları beşe ayırabiliriz.
Bilgi türleri, bilgi sınıfları, bilginin kategorileri olarak bilinen bu sınıflandırmalar kanıta dayanmasına göre iddialar ile bilginin işlevsel sınıflandırması yahut bilgi-enformasyon ayrımı ile de akalıdır.
- Olgu: Varlığı deneyle kanıtlanmış şey. Olgu tartışmasız bir şekilde dış dünyada yer alan fiil ya da varlık. Dış gerçekliğin direkt aktarılması, kanıta dayanma açısından en sağlam iddia. Örnek: su 100 santigrat derecede kaynar, 2+2=4, insanların iki ayakları vardır.
- Bilgi: Öznenin öğrendiği ve bildiği bir iddiadır. Kanıta dayanmıyorsa bilgi değildir. Kanıta dayanmayan iddia sonraki bölümde inceleyeceğimiz “enformasyon” adını alabilir. Olgu ile farkı olgunun özneden bağımsız bir şekilde dışarıda kesin olmasına karşın bilgide böyle bir şart yoktur. Örneğin: Benim bisiklet sürmeyi bilmem olgu değildir, tanışıklık bilgimdir. Bilgi öznenin nedenlendirip temellendirebildiği iddiadır. Yanlış temellendirilirse bilgi değil enformasyon, iddia ya da görüş olur.
- Önermesel bilgi(Kamusal, olgusal, tasviri, ilmi): Dünya güneş etrafında döner. Canlılara zarar vermek günahtır.
- Tanışıklık bilgisi(Know how, şahsi, irfani): Bisiklet sürmek, bir kişiyi bilmek.
- Görüş(Fikir): Bir kimsenin herhangi bir durum, olay veya nesne ile ilgili henüz kanıtlanmamış iddialarıdır. Özneldir ve olgusallık iddiası olmadığından temellendirmesi- kanıtlandırması zayıf olabilir. A sanatçısı daha iyi, B’nin daha faydalı olduğunu düşünüyorum.
- İnanç: Bireyin kanıta ihtiyaç duymadan güvendiği iddialardır. Her şeyi kontrol eden bir güç olduğuna inanıyorum.
Bilginin Bağlam Hiyerarşisi DIKW
Bilgilerin de kendi içinde işlevselleştirilmesine göre sınıflara ayrıldığını görüyoruz. İngilizce literatürde Data, Information, Knowledge, Wisdom piramidi olarak bilinen bu tasnif iddialar arasındaki farkın nitelendirilmesi ihtiyacından doğmuştur. Yapısal ve işlevsel ilişkilerin ayırt edilmesine yarar.
- Veri(Data, Semboler) Bağlamsız işaretlere veri denir. Henüz bir bağlama oturtulmamış ham işaretlerdir. 5, 1923, duyular, girdiler.
- Enformasyon(İstihbarat, malumat) Duyum halindeki tasvir «ne»nin ifadesi, veri+ bağlam. Rafine edilmiş veridir. 5 santimetre uzunluk, 1923’ün bir yıl olması.(Sadece duyulan ve bilinmeyen cumhuriyet 1923’te kuruldu ifadesi de istihbar edilmiş ve özne tarafından bilinmiyorsa enformasyondur, bilgi değildir.)
- Bilgi(Nasılını, nedenini bildiğin) «nasıl» ifadesi, veri+ bağlam+ anlam Bilgi bilinen, temellendirilmiş, doğru iddiadır. Özne ifade ettiği hususu temellendirebiliyor ve nasılını- nedenini biliyorsa bu bilgi olabilir. Aksi takdirde sadece aktarıyorsa enformasyon(istihbarat) olur. Türkiye 1923 yılında Müslüman ülkeler arasında ilk cumhuriyetlerden biri olarak kurulmuştur.(Kaynak gösterebiliyor ve bunu sadece aktarmayıp bildiğini temellendirebiliyorsa bilgi olur) Bilgi olmasında 1- doğru olması 2- ifade eden öznenin bunu bilmesi(kendisinin anlam verebilmesi, sentezlemesi) önemlidir.
- Bilgelik(Değerlendirme, karar verme) veri+ bağlam+ anlam+ değerlendirme(karar verme): Bilgiden farkı bir karar verme, değerlendirme süreci içermesidir. Önceki basamaklar geçmişe dair bir beyan içerirken bilgelik geleceğe yönelik bir yönlendirme, etki içerir. Bilgelik değişimi nazara almak, değişikliğe ayak uydurabilmekle ilgili bir yeterliktir. Türkiye en erken Müslüman cumhuriyetlerden biri olması sayesinde diğer toplumlara önderlik edebilir, ayrıca bu geleneğe daha önce sahip olduğu için politik mekanizmaları daha gelişkindir ve bu yüzden daha yaşanabilir bir ülke olmalıdır.
Bilgi türleri, bilgi sınıfları, bilginin kategorileri olarak bilinen bu sınıflandırmalar kanıta dayanmasına göre iddialar ile bilginin işlevsel sınıflandırması yahut bilgi-enformasyon farkı olarak bilinen bu piramit ile yakından alakalıdır. Veri ham sembol iken enformasyon alakalandırma, bilgi örüntü tanıma, bilgelik ise prensipleri-temelleri görerek değerlendirme içerir. Veriden bilgeliğe doğru oranda artan bir alakalandırma ve kavrayış olduğu söylenebilir.