Edebiyat ve felsefe ilişkisini daha önce incelemiştik. Edebiyat kültürü eserler aracılığıyla aktarır ve hayatı yansıtır. Bir toplum edebi eserlerinde kendini anlatır. Dönemin zihniyetini, düşüncelerini, yaşayışını anlamak için özellikle art zamanlı incelemelerde edebi eserlere bakılır. Biz de içinde bulunduğumuz cumhuriyet döneminin oluşumunu anlamak için cumhuriyet edebiyatına bakabiliriz.
Türk edebiyatının binlerce yıllık tarihinde birçok dönemi vardır. İslamiyet öncesi, İslamiyet sonrası, batı etkisindeki Türk edebiyatı olarak özetlenebilecek dönemler cumhuriyet edebiyatı ile en güncel haline ulaşır. Cumhuriyet edebiyatı Atatürk ilke ve inkılaplarıyla özdeşleştiği için bu konuyu önceden araştırmanızı öneririz.
Cumhuriyet dönemi Türk edebiyatı 1923’te kurulan Türkiye Cumhuriyeti süresince gerçekleşen Türk edebiyatını kapsar. Cumhuriyet dönemi Türk edebiyatının oluşumunu anlamak için kısaca yakın tarihimize göz atmalıyız. 19. Yüzyıl sonunda Osmanlı Devleti diğer devletlerin iç işlerine karışmasıyla mücadele etmekteydi. Etnik unsurların isyanları güç kaybına neden oldu. Balkanlardaki uluslar isyan ederek bağımsızlık kazandılar.
1912’de hükumete gelen İttihat ve Terakki yönetimi kaybedilen yerleri kazanmak ve tarihteki başarıları canlandırmak için Birinci Dünya Savaşı’na katıldı. Her yönde harekata başlayan Osmanlı ordusu mağlup olarak mevcut topraklarını da kaybetmeye başladı. İngiliz ve Rus kuvvetleri Anadolu’nun içlerini tehdit eder konuma gelmişti.
Teknolojik üstünlüklerini kullanarak Osmanlı’nın kadim eyaletlerini ele geçirdiler. Osmanlı yenilgiyi kabul etti. Savaş sonrasında yenilenlerin topraklarına dokunulmayacağına dair karar alınmasına rağmen Osmanlı devletini parçaladılar. Osmanlılara da Ankara ve Kastamonu arasında küçük bir alan bıraktılar.
Türk halkı bu haksızlığı kabul etmedi. 19 Mayıs 1919’da Samsun’a çıkan Atatürk halkı örgütledi ve haksızlığa karşı savaşmaya başladılar. Vatanın üstüne kara bulutlar gibi çöken düşmanları dağıttılar. Günümüzdeki Türkiye Cumhuriyeti kuruldu. Bu cumhuriyet dünya devletlerince tanındı ve saygın bir yer edindi. Yeni cumhuriyet dünya toplumuna ayak uydurmak, teknolojiyi takip etmek ve çağdaşlaşmak için topyekün bir atılıma girişti. Her alanda yenilikler ve batılılaşma çabası görüldü.
Cumhuriyet dönemi sanatı ve Türk edebiyatı zorluklarla kurulan cumhuriyeti ve cumhuriyetin çağdaşlaşma çabasını anlattı. Ülkeyi kalkındırmak, hukuki ve toplumsal gelişme sağlamak temel hedefti. Yazarlar halkın bu dönemdeki sıkıntılarını, batılılaşma çalışmasını, geri kalmışlığı, ilerleme çabasını yazdılar. Cumhuriyetin kuruluşunu, ayakta kalma savaşını, toplumun değişimini ve halen süren batılılaşma serüvenini anlattılar. İçinde bulunduğu dönemi anlatan edebiyata da cumhuriyet edebiyatı denildi.
Ayrıca Bakınız
- dmy.info/uygarlik-ve-edebiyat
- dmy.info/turkiyede-modernlesme
- dmy.info/turkiyede-cagdas-dusunce-tarihi
- dmy.info/edebiyat-felsefe-iliskisi