Cumhuriyet Nedir

Cumhuriyet Nedir?

Halkın egemenliği kendi elinde tuttuğu devlet biçimidir.  (Arapça. cumhur  sıradan halk; [Fransızca république karşılığı]  cumhūr: halk topluluğu, umum, herkes;  < cem + iyyet masdar yapan ek ) Cumhuriyet yönetiminde devlet, vatandaşların temsilcileri vasıtasıyla yönetilir. Bu yüzden vatandaşların bizzat yönettiği hükumet biçimi olan “doğrudan demokrasi”den ayrılır. Ancak günümüzde demokrasi ile aynı anlamda da kullanılır. Genellikle, saltanat ya da hanedan yönetimi içermeyen, toplumun bir krala ya da gruba itaat etmediği, tabi olmadığı yönetimlere verilen addır. Bakınız: dmy.info/demokrasi-nedir

Cumhuriyet ve Demokrasi Farkı Nedir?

Demokrasi ve cumhuriyet arasındaki en önemli fark hükumetin yasal sınırlarıdır. Özellikle azınlık haklarının korunmasında cumhuriyet yönetimi öne çıkmaktadır. İki yönetim biçimi de “temsilciler” vasıtasıyla çalışır. Vatandaşlar politikacıları seçer ve kendilerini iktidara yansıtırlar. Cumhuriyetin farkı, bazı hakların bir temel ilke ya da anayasa güvencesinde olmasıdır. Bu haklar çoğunluk tarafından seçilse dahi bir hükumet tarafından geri alınamaz. Demokrasi ise sınırlanmamıştır ve çoğunluk sağlandığı sürece idaresini herhangi bir konuda, bir azınlığa dayatabilir. Günümüzde bu ayrım belirsizleşmiş, demokrasi ve cumhuriyet sözcükleri birbiri için kullanılagelmiştir. Demokrasi Antik Yunan’da, cumhuriyet Klasik Roma‘da oluşmuştur. Demokraside halk öne çıkarken, cumhuriyette bireyler öne çıkmaktadır. Günümüzde çoğu devlet, Türkiye, ABD, Fransa v. dahil, cumhuriyettir. Fakat halk iktidarının ilk ortaya çıktığı Antik Yunan demokrasi anlayışı nedeniyle demokratik yönetimler olarak adlandırılır. Demokrasi halkın egemenliği fikri iken, cumhuriyet bunun bir türü, yasalarla sınırlanmış biçimidir.

Tarihte Cumhuriyet Nedir?

Bizdeki cumhuriyet, batıdaki “republic” karşılığı olarak sonradan türetilmiştir. Fikir olarak da batıdan alınmaya çalışılmış, 1970’lere kadar tam olarak anlaşılamamıştır. Batılı cumhuriyetlerin Roma ve hatta Antik Yunan’ı da sayarsak 2500 yıllık bir dayanakları mevcutken bizim 50 yıl afallamamız normaldir.  Batıdaki “republic” karşılığı da Eflatun’un Politeia yani Devlet eserine dayanır. Eflatun sözcüğü “yönetim biçimi, rejim” anlamlarında kullanmıştı. Eserde de halk idaresinin aksine, bir zümrenin idaresini öğütlüyordu. Bakınız: dmy.info/platon-devlet-incelemesi

Eflatun kendi zamanındaki demokrasileri eleştirip filozofların idaresini savunuyordu. Romalılar Platon’dan aldıkları kavramı demokrasinin farklı bir türü için kullandılar. Romalılar için de demokrasi yasalarla sınırlandırılmalıydı. Ayrıca herkes yönetimde söz sahibi olamazdı. Kölelerin hiçbir hakkı yoktu, plebler de hükumetten acizdi. Platon’un ütopyavari görüşleri de bu büyüklükteki bir devlette mümkün değildi. Roma daha sonra imparatorluk oldu, ancak zaten bugünkü anlamda cumhuriyet değildi. Diğer demokrasileri işgal etmiş, beş yüz yıl cumhuriyet ve bin yıl da imparatorluk olarak hüküm sürmüştü. Yıkıldığında cumhuriyet anlayışı küçük şehir devletlerine kalmıştı. Avrupa’da ticaret ile geçinen şehirler “tüccarların demokrasisi” ile yönetiliyordu. Roma’dan beri cumhuriyetler bir kesimin cumhuriyeti olmuştu. Ekonomiler kölelik ve kolonizasyon ile işliyordu. Toplumun idaresi henüz söz konusu değildi. dmy.info/guc-iktidar-nedir-kaynagi-ve-ozellikleri

Amerikan Devrimi(1783) ve Fransız Devrimi(1789) bugünkü anlamda cumhuriyeti hazırlayan gelişmelerdi. Kralların halk üzerindeki egemenliğini kalabalıklar adına sınırlayan gelişmelerdi. Daha sonra ABD. bugünkü plütokrasiye(paranın idaresi) Fransa da Napolyon diktatörlüğünde imparatorluğa dönüştü. Ancak zamanında tüm dünyada halkların idaresi fikrini gündeme getirmişlerdi. Her ulus kendince bir cumhuriyet anlayışı edindi. Sosyalist devletlerde halk cumhuriyeti, İslam ülkelerinde İslam cumhuriyeti ya da denizci cumhuriyetler buna örnektir. Bakınız: dmy.info/sosyal-devlet-sosyal-demokrasi-nedir

Günümüz cumhuriyetleri birbirinden çok farklıdır ve çeşitlidir. (Bunun için bakınız: dmy.info/demokrasi-nedir) Sağlıklı bir halk idaresi için sağlam bir yasal düzen, dürüst temsilciler ve adaletli yürütme anlayışı gerekir. (Bunun için: dmy.info/kuvvetler-ayriligi-nedir-gucler-dengesi )