Edebiyat Felsefe İlişkisi Farklılıklar Ortaklıklar

Edebiyat felsefe ilişkisi iki taraf açısından da çok önemli bir konudur. Bir bağlaşıklık söz konusudur. İkisinin de en önemli aracı dildir. İkisinin de başlangıcında dil vardır. En başta, ilk insanlardan itibaren,  insanlar kendilerini daha net ifade etmeye başladıkça bu güzel olanağı geliştirdiler. Birkaç kelimeden yüz binlerce kelimeye varan dil hazinesine sahip olduk. Yaklaşık 100 bin yıldır dilin ayrıştırıcı etkisini görüyoruz. Birbirimizle konuşup anlaşarak doğadan farklılaştık.

Sözlükte edebiyat: dini veya bilimsel nitelikte olmayan yazın etkinliklerinin tümü,” adab 1. görgü, terbiye, konuk ağırlama adabı, 2. yaşam tarzına ilişkin hikaye ve gözlemlerden oluşan ve Arapçada 8. yy’dan itibaren yaygınlaşan yazın biçimi. batıdaki karşılığı olan literatür de 1. edebiyat, 2. bir konuyla ilgili yazılı kaynakların tümü ~ Lat litteratura yazılı evrak, belgeler < Lat littera harf, yazı denmişse de edebiyat yazılı olan demek değildir. Yazı olmadan da edebiyat vardır. Dilin günlük hayattaki iletişim amacının dışındaki her kullanımı edebiyattır. Bu bir tekerleme, bir şiir, bir atasözü olabilir. Dil ile taşınan hayal kümeleridir. Sözcükler üretildiği zamandaki koşulların ötesine taşındığı için tanım ve ifadede karışıklık yaşanmaktadır.

Sözlükte felsefe EskiYunanca.  filosofia “bilgelik-sevgisi”, felsefe & fílos seven + EYun sofía bilgelik, bilgi ” diye tanımlanmıştır. Etimolojik köken bir şeyler söyleyebilir ancak önemli olan uygulamadaki kullanımdır. Felsefe bilgelik sevgisi olarak değil;  sorgulamak, üzerinde fikir geliştirmek, bakış açıları getirmek olarak bilinir. Sözlüklerdeki açıklamalar herkesin kabul edebileceği sığ tanımlardır. Görüldüğü kadarıyla felsefe ve edebiyat tanımları arasında da bir ortaklık bulunmamaktadır. Ancak göz ardı edilmemesi gereken bir kan bağı vardır.[bak.dmy.info/felsefe-nedir/]

İlk dilsel ürünlerden beri insanlar birbirlerine hayallerini, düşündüklerini aktardılar. Bu aktarım uzun bir süre edebiyat olarak kaldı.  Yani aktarılan estetik biçimler olarak var oldu. Sonra bu aktarımı ve tüm edebi düşünceleri sorgulayan ve edebiyattan doğan bir etkinlik ortaya çıktı. Cevap vermektense soru sormaya odaklanmış bir aktarımdı. İletişimin sorgulayan şekliydi. Diğer yazılı ve sözlü birikimlerden farkı: zihinde belli imgeler oluştururken genel durumlara ivmelemesi ve eleştirmesiydi. Felsefe adı altında birleştirilen bu etkinlik edebiyat içerisinde kavrulmuş ve onun bir ürünü olmuştur. İnsanın dilden bağımsız hiçbir edimi olmadığı gibi, felsefenin de edebiyattan bağımsız bir metni olamaz. Felsefe, edebi metinlerin soru soran biçimidir. Dile dökülmekten itibaren diğer tüm edebi ürünler ve dil olgusu karşısında zorunlu olarak uzlaşı paydasına çekilir. Pythagoras, Platon, Frege, Wittgenstein gibi filozofların da dediği gibi söylenen her şey sınırlara ve zorunluluklara sahiptir. Bu durumda felsefenin en büyük problemi dil sınırları ve dil oyunlarıdır. Dil, felsefenin en büyük uğraşıdır.

Edebiyatın da en büyük malzemesi ve kaynağı dildir. Dil ortaklığının dışında felsefenin ele aldığı sorunlar da edebiyatla iç içedir. Bugün filozof ve yazar ayrımı pek belirsizdir. Filozofların hepsi yazardır. Edebiyatçıların çoğu da filozof olarak anılır. Camus gibi felsefe yapıtı vermeyen ya da Rousseau gibi filozof olarak anılmayan yazarlar eserlerinde felsefi sorgulamalar yürütürler.

Felsefe ve edebiyat arasındaki sınırları belirlemek mümkün değildir. Böyle bir sınır çizilemez. “Felsefe” sözcüğünün beşiği olan Yunanistan’daki ortamı hatırlamak gerekir. Antik çağda Yunanistan’da mitolojik bir dünya kurulmuştu. İlk filozoflar olarak adlandırılan Thales, Anaksimenes gibi bilgelerin söylediklerinde mitolojik unsurlar bulunmaktadır. Bir anlamda mitolojik edebiyat felsefenin temellerinden biridir denilebilir. Dil edebiyatı doğurmuştur, o da felsefeye yol açmıştır. İkisi arasındaki ilişki edebiyat temelli olmuştur. Fakat ne yazık ki akademik felsefeciler edebiyatı reddetmektedir. Aynen bugün bilimlerin atası olan felsefenin bilimlerce yerilmesi ve fizikçiler tarafından “felsefe öldü” denmesi gibi, edebiyat da felsefece yerilmektedir. Halbuki aynı şey olmasalar dahi iç içedirler.[ bak.dmy.info/en-iyi-10-kitap/]