Eğitim hayata hazırlık ise düşünen canlı olan insana en zaruri eğitim düşünme eğitimidir. Eğitim davranış değişikliği ile sonuçlanan formel bir kazanım iken öğrenme informel olarak da gerçekleşebilir. Felsefe iyi düşünme, sistematik düşünme çabasının yüklendiği terim olarak insan olmanın gereklerinden biri görünümündedir. Gerek okullarda, gerek yaygın eğitim kurumlarında ve bireysel öğrenmelerde felsefe öğretimi ve öğrenimi bazı yöntemlerle iyileştirilebilir.
Felsefe eğitimi felsefe tarihi eğitimi olarak yanlış bir şekilde anlaşılır. Felsefe eğitimi eleştirel düşünme eğitimidir. Felsefe terimi Yunanlılar bunu iyi şekilde yaptığı için yayılmıştır. Yoksa Yunanlılardan başka toplumlar da düşünmekte ve felsefe adı altında olmasa da insanlar “felsefe” yapmaktadır. Dilin ekonomik olması nedeniyle felsefe adı altında topladığımız etkinliklerin genel görünümü düşünme, sorgulama, sistematik şüphe şeklindedir.
Felsefe Öğretiminde Yaklaşımlar
- Düşünce ve düşünme öğretimi: Başkalarının düşüncelerini öğretme ile düşünceyi geliştirme yollarını öğretme ayrımıdır.
- Tarihsel ve sistematik öğretim: Felsefe tarihi tarihsel dizilim içerisinde yapılmış felsefeleri ele alırken sistematik felsefe felsefi problemin filozofların sistemi içindeki bağlantılarıyla incelenmesini hedefler.
- Disiplinlere göre öğretim:Bilgi, ahlak, varlık, estetik, siyaset felsefeleri gibi dallara ayırarak inceleme yöntemidir. Farklı bilim dallarının müstakil olarak felsefe yapmalarını sağlar.
- Problematik öğretim: Belli problemleri tek tek ele alan, alanları problemlere indirgeyen yaklaşımdır. Özgürlük, teknoloji, zihin gibi problematik konuları müstakil olarak inceler.
Felsefe Öğretiminde Yöntemler
- Felsefe tarihinin anlatımı: En çok kullanılan yöntem olmakla birlikte sadece betimleyici olursa ezber bilgi olmaktan çıkamaz. Açıklayıcı, farklı problemlerle ve disiplinlerarası şekilde davranış değişikliği sağlayabilir.
- Metin çözümleme:Filozofun eserinin direkt temas ile incelenmesidir. Giriş düzeyinde pek kullanılmaz. Ancak aracısız gerçekleşen etkileşim okur için daha hususi anlamlar oluşturacaktır.
- Soru- cevap: Sokratik yöntem veya doğurtma diyebileceğimiz bu yönteme göre Sokrates gibi insanların kendi doğrularını bulmaları için tetikleyici sorular sorulur. Böylece kişiye felsefe öğretmek yerine onun felsefe yapması, kendi cevaplarını oluşturması sağlanır.
- Tartışma: Beyin fırtınası şeklinde gerçekleşen etkileşimli düşünme şeklidir. Münanzara adabına dikkat edilerek, mantık yanlışına düşülmeden yapılan tartışma ortak bir hedefe farklı bakış açıları getirmek şeklinde gerçekleşir.
- Terminolojik yöntem: Felsefe kavramlarından hareketle dilsel bağlantılar ve filozofların yükledikleri özel anlamlara yönelik soruşturmalar içeren yöntemdir. Etimolojik, tarihsel ve tanımlayıcı bir yaklaşımdır.
- Ödev ve tez yöntemi: Öğrencinin dikte edilmesindense özgür araştırmasına imkan veren araştırmacı yöntemdir. Öğrenen kişiye bir ürün ortaya koyması için danışmanlık verilerek, kaynak gösterilerek kendi felsefesini oluşturması beklenir.
- Uygulamalı felsefe: Gerçek hayat durumları üzerinden argümanlar geliştirerek felsefe yapmaktır. Güncel olaylar veya hayattan örnekler farklı felsefi yaklaşımlarla incelenir.
Felsefe öğretimi derken felsefi tutum kazandırmayı kast ediyoruz. Felsefenin ezber bir bilgisi yoktur. Felsefenin tek anlamlı nesnel bir kelime olmadığını da söyleyelim. Sistematik şüphe ve akıl yürütmeye dayanan düşünme olarak tanımlayabileceğimiz etkinliği insanlara kazandırmada yukarıdaki yöntemleri kullanabilirsiniz. Felsefe tarihinin dikte edilmesi yerine örnek olduğu, felsefe yapılan öğretim süreçleri için hazırlanmıştır.
Kaynakça
- Kadir Çüçen, Felsefeye Giriş, Sentez Yay., 2012.
- Richard Lagemaat, Theory of Knowledge Textbook, Cambridge, 2014.