Marcus Aurelius Antoninus Augustus(121-180) Roma imparatoru ve Stoacı filozoftur. Beş iyi imparator döneminin ve Roma Barışı’nın son imparatorudur. Roma Stoacılığının üç büyük isminden sonuncusudur.
Hayatı
Praetor(amir) Marcus Verus’un oğludur. Büyük babası tarafından yetiştirilmiştir. Daha sonra imparator olan amcası Antoninus Pius tarafından evlat edinilmiştir. Marcus 40 yaşında imprator olana kadar Yunanca ve Latince eğitimleri almıştır. Sofist Atticus ve Fronto’dan dersler almıştır. Bu sırada Stoacı felsefeyle tanışmış ve felsefi bir hayat yaşamaya karar vermiştir.
İmparator Antoninus’un 161’deki ölümünden sonra imparatorluğa çok da istemeden geçmiştir. Sahip olacağı gücün felsefi hayatına zarar vermesinden çekinmiştir. Ne var ki Stoacı felsefesi imparatorluğu bir görev olarak mecburen almasını telkin etmiştir.
Gerek konsüllüğü gerek de imparatorluğu döneminde çok saygı görmüştür. Hatta eş-imparator seçilen Lucius bile onu amir olarak kabul etmiştir. Roma halkı Aurelius’un gösterişsiz yaşantısını takdir ederken Aurelius da ifade özgürlüğünü teşvik etmiştir. Partlar ve Cermenler ile savaşlarında başarılı olan Aurelius daha çok hukuk ve anlaşmazlıkların çözümü ile vakit geçirmiştir. Hukuk alanında en yetkin imparator olarak kabul edilir. Aynı zamanda en vicdanlı ve ihtiyatlı imparator olarak kölelerin salınması, yetimlere sahip çıkılması ve belediye meclislerinin seçilmesi işlerine de zaman ayırmıştır.
Kendisi için para harcamak bir yana, bireysel mülklerini bağışlamış ve devletin parasını harcarken de hiç gerekmemesine rağmen her seferinde senatonun iznini istemiştir.
17 Mart 180’de doğal sebeplerden vefat etmiştir. Yazarlar onu “filozof” ve “filozof kral” isimleriyle anarlar. Domitian ve Nero gibi çılgın imparatorların aksine yaşam tarzıyla örnek olan bilge bir hükümdar olmuştur. Ne yazık ki Aurelius’tan sonra gelen Commodus ve diğer imparatorlar zıt yönlere gitmiştir. Bu yüzden de son iyi imparator olarak anılır.
Felsefesi
Meditasyonlar(Kendime Düşünceler) adlı eserinde Epiktetos etkisinde Stoacı fikirlerini anlatmıştır. Stoacıların yaptığı mantık, fizik ve etik ayrımını edinmiş; arzu,eylem ve rıza dizgesine de uymuştur. Felsefi soruşturmaları birinin arzularını anlaması ve bunu kozmik bakış açısına uygun şekilde yorumlaması hakkındadır.
Epiktetos’tan etkilenerek filozofların arzu ve çekince, eylem ve eylemsizlik, yanlış yargı ve kabuller gibi üç başlıkta eğitim görmeleri gerektiğini söyler.
Felsefesini anlamak için antik zamanda felsefeyi yaşam tarzı olarak benimseme anlayışını göz önünde bulundurmak gerekir. Düşünceleri dünyanın rasyonel bir kavranışından ziyade bu kavrayışın yaşam şekline etki etmesini vurgular.
Eserinde belli bir sistematik değil, kendi kendine notlar şeklinde günlüğe yakın bir içerik oluşturmuştur. Stoacılık geleneğine atıf yapmaması, tekrara düşmesi ve dağınık yapısı onun kendisi için yazdığı izlenimini oluşturmaktadır. Eser oluşturmaktan ziyade “aklımda bulunsun” tarzı notlar aldığını söyleyebiliriz.
Alıntılar
Hayatta her eylemini son defa yapıyormuş gibi yaşarsan boş fantazilerden kurtulmuş olursun.
Her şeyin fikir olduğunu hatırla.
Bir adam dik durmalı, dik tutulmamalı.
Kendine saygını yitirmene veya sözünde durmamana yol açacak hiçbir şeye değer verme.
Evreni bir öze, bir ruha sahip yaşayan bir varlık say ve her şeyin tek bir algıya işaret ettiğini gözlemle, bu tek yaşayan şeyin algısına.
Evren değişimdir, hayatımız düşüncelerimiz ne yapıyorsa odur.
Evren akıştır, hayat fikirdir.
İyi gözlemlersen her şeyin olması gerektiği gibi olduğunu görürsün.
İnsanın değeri uğraştığı şeylerin değeri kadardır.
Geleceğin seni kaygılandırmasına izin verme. Mecbur kalırsan onunla karşılaşacaksın, ama şimdi seni kaygılandıran akıl silahlarınla birlikte olacaksın.
Kendini sadelikle süsle ve faziletle arana giren şeylere kayıtsızlıkla. Tanrı’yı takip et. Şair yasa her şeye hakimdir diyor. Yasanın hakim olduğunu hatırlamak yeterlidir.
İnsanlar birbirleri için yaşar. Onlarla geçinin ya da onları eğitin.
İyi biri nasıl olmalı diye tartışıp durma, ol.
https://en.wikiquote.org/wiki/Marcus_Aurelius
Kaynakça
- https://www.iep.utm.edu/marcus/
- Frank McLynn , Marcus Aurelius: A Life, Da Capo Press, 2009.