Friedrich Ludwig Gottlob Frege(1848-1925) Alman filozof, mantıkçıdır. Analitik felsefenin, dil felsefesinin ilk temsilcisi ve modern mantığın kurucusu olarak tanınmaktadır.
Hayatı
Babası Karl öğretmendir ve Almanca dili üzerine yazdığı kitapta dil ve mantık ilişkisine değinmiştir. Frege akademik bir ortaokulda(grammar school) okudu. Öğretmeninin teşvikiyle Jena Üniversitesi’nde matematik ve fizik okudu. Felsefe dersleri de aldı. Din felsefesi derslerine girdiği Lotze’den de etkilendi. 1873’te İmgesel Şekillerin Düzlemdeki Geometrik Temsili Üzerine isimli doktora derecesini Julius Schering danışmanlığında tamamladı. Bu çalışmada tasarımsal geometrinin sonsuz uzaklıktaki noktalarının yorumu gibi temel geometri problemlerine değindi. 1879’da profesör oldu. 1887’de Sophia Lieseberg ile evlendi. 1917’de emekli oldu. 1925’te vefat etti.
Felsefe Tarihindeki Yeri
Frege kurduğu formel sistem ile mantığı yeniden yapılandırmıştır. Nicel ifadelerin analizini ve kanıt kavramının modern halini şekillendirmiştir. Kendi ifadesiyle, kurduğu sistem teorik matematiksel ifadelerin çözülmesi için daha basit mantıksal ve matematik kavramlara indirgemeyi sağlamaktadır. Mantık ve matematik ilişkisini dil felsefesi ile temellendirmiş, matematiği mantığa indirgemeye çalışmıştır.
Mantık biliminin kurucusu olan Aristoteles’ten sonra mantığa yeni bakışlar kazandıran ilk büyük isim olan Frege modern mantık ile klasik mantık arasındaki ayrımın başlangıcıdır. İlk modern niceleme mantığını icat etmiş ve mantık için ilk aksiyomatik sistemi de kurmuştur. Felsefeyi ve matematiği mantık ile açıklama çalışmaları matematik cephesinden yoğun eleştiri almıştır.
Anlam ve gönderim ayrımı(En. sense-reference Alm. sinn und bedeutung) anlambilimde bir çığır açmıştır. Russell, Carnap ve Wittgenstein gibi dil felsefesi üzerine düşünen filozofları ve analitik felsefe geleneğini büyük ölçüde etkilemiştir. Kendisi de Leibniz, Lotze ve Kant’tan etkilenmiştir.
Eserleri
En ünlü eseri Begriffsschrift (Kavram Yazısı) eine der arithmetischen nachgebildete Formelsprache des reinen Denkens(, Halle a. S., 1879. Bu eserde Aritmetik, mantığın bir alt kategorisi midir? Bir işlem dizisindeki “sıra” kavramı mantıksal “sonuç” kavramına indirgenebilir mi?
Mantıksal çıkarımların temsilinde mantıksal bir dizge oluşturulabilir mi? Kelimelerin biçimsel anlamı ile gönderimi arasında nasıl bir ilişki vardır? Fonksiyonlar ve değişkenler biçimsel bir dil içinde temsil edilebilir mi? sorularına yanıt aradı.
- Die Grundlagen der Arithmetik (Aritmetiğin Temelleri)
- Funktion und Begriff (Fonksiyon ve Kavram
- Über Sinn und Bedeutung (Anlam ve Gönderim Üzerine)