Metafizik varlığı, varlığın ilk ilkelerini ve nedenlerini konu alan en genel ve temel disiplindir. Varlıkları birbirinden ayıran özellikleri bir tarafa bırakınca geriye kalan ilke ve nedenler metafiziğin konusudur. Neyin gerçekten var olduğu ve görünüşün ardındaki gerçeği arar.[1] Fizikötesi ya da doğaötesi olarak Türkçeleştirilmiş, maddenin ötesindeki nedene odaklanmıştır. Fiziğin ardındaki temellerle ilgilenir. Çağdaş zamanlarda fiziğin ilgilenmediği şeyler metafizik olarak algılanmıştır. Bunun sebebi deney ile ulaşılan bilgiyle yetinmemesi, varlığın ardındaki sebepleri merak etmesidir. Din veya sezgi metafizik olmakla itham edilmişse de aslında metafizik öte dünyalarla değil bu dünyadan yola çıkar. Yaşadığımız varlığın özünü araştırır.
Metafizik Aristoteles ile müstakil bir çalışma olarak ortaya çıkmıştır. Aristoteles’in doğa ile ilgili çalışmaları “Fizik” adı ile derlenmiş, bundan sonra gelen çalışmalarına da “metafizik” adı verilmiştir. Metafizik adı verilen ve Fizik’ten sonra gelen çalışmada Aristoteles “ilk felsefe” dediği bir disiplin ortaya koymaya çalışmıştır. Şeylerin ilk nedenlerini, prensiplerini ve var olmayı sorgulamıştır.[2] Metafizik olarak art zamanlı biçimde tanımlanan bu çalışma genel yargılara ilişkin temel çıkarımlar disiplini olarak da algılanabilir. Şeylerin esasını merak etmek bu uğurdaki en belirgin davranıştır. Aristoteles “ilk felsefe” dediği şeyi metafizik olarak adlandırmamış, kendinden sonrakiler bu ilk felsefeye metafizik demiştir.
Metafizik varlığın ilk ilkelerini ve nedenlerini konu alan en genel ve temel felsefe disiplini olarak tanımlanmaktadır. Var olan her şey için geçerli olan ilkeleri, neyin gerçekten var olduğunu ve görünüşün ardındaki kalıcı gerçekliği araştırır.[3] Görünenin ardına baktığı için bilimsel bilgiye zıt olduğu düşünülmüş ve eleştirilmiştir. Antik Yunan filozoflarından beri deneysel bilginin karşıtı olduğu sanılabilmiştir. Bunun temellerinde Aristoteles’in ve antik Yunan filozoflarının etkilerini görebiliriz. Bak: dmy.info/antik-yunan-filozoflari
Aristoteles gerçeği ararken görünen dünyaya ve gözleme dayanmaya çalışmıştır. Ne var ki kadınların erkeklerden daha az dişi olduğunu söylemesi ile de Bertrand Russel’dan bir eleştiri almıştır. Russel’a göre Aristoteles kadınların erkeklerden daha az dişe sahip olduğunu düşünmüştür. Aristoteles kadınların diş sayısını bildiğini sanmış, gözlem yapmamıştır. Kadınların diş sayısı gibi birçok konuda gözlem yapmadan, deneysel olmayan çıkarımlar türetmiştir. Russel Aristoteles’in gözleme olan tutkusunu övenleri de gözlem yapmamakla eleştirmektedir.[4] Bu popüler hale gelen örnek ile gözlemi vurgulamış olan Aristoteles’in dahi bugünkü anlamda gözlem şartlarını oluşturmadığını düşünebiliriz. Biz gözlem denince deneyi ve arka planda laboratuvarı aklımıza getirsek de, antik Yunan’da esas olanın metafizik olduğu ve gözlemin onun yanına getirilmeye çalışıldığı unutulmamalıdır.
Burada antik Yunan’da ideal olanın gözlem ile karşılaştırılması akla gelir. Antik Yunan’da ideal olan fizik olandan daha evladır. Russel’ın Aristoteles’e eleştirisinde ve modern bilimlerin Aristoteles’i yanlışlamasında gözlem eksiği görmesi art zamanlı bir durumdur. Aristoteles’in gözlemi vurgulayan en önemli filozoflardan olmasına rağmen gözlem eksiği yapması gözlemin karşısında ideal olanın önemsenmesindendir. Antik Yunan’da aslolan ruhtur ve ölümlü madde gerçeğe ulaşmada ikinci plandadır.[5] Metafiziğin tarihi de bu idealist anlayışta ortaya çıkmaktadır. Bak: dmy.info/metafizik-tarihi
Kaynakça
- [1] Ahmet Cevizci, Felsefe Sözlüğü, Say Yayınları, İstanbul, 2014, s.300.
- [2] Aristoteles. «Metaphysics- 981b, 982b, 1003a,1004a, 1005b, 1025b.» Perseus Digital Library. 1989. http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Aristot.+Met.+1.982b&fromdoc=Perseus%3Atext%3A1999.01.0052 Erişim tarihi: 30.12.2014
- [3] Ahmet Cevizci, a.g.e. a.y.
- [4] Bertrand Russell, The Impact of Science on Society, Simon & Schuster Inc, 1968, s.7.
- [5] Werner Jaeger, İlk Yunan Filozoflarında Tanrı Düşüncesi, İthaki Yayınları, 2011, s. 139.
Meta kavramı o zaman insanların algilarina yapılan saldırı mi oluyor.
Arkadaşlar merhaba. Metafizik alanında yazılar yazmaya başladığım ve yaklaşık olarak 1 senedir de devam ettirdiğim bir blog sitem mevcut. Bu siteyi inceleyip görüşlerinizi benimle paylaşmak ister misiniz ? . Şimdiden tüm yorumlarınız için teşekkür ederim.
Daha fazla yazıya ise bilgiyeri üzerinden ulaşabilirsiniz.
https://bilgiyeri.org/category/metafizik/