Hayatın inişleri ve çıkışları arasında birçok yolu denersiniz. Bazı yollar istediğiniz yere götürür, bazıları götürmez, bazıları da götürdü sanırsınız. Bazen kendinizi avutmak için bir çarenin başarılı olduğunu düşünebilirsiniz. Başarılı sandığınız şey aslında ortalamaya gerileme olabilir. Ortalamaya gerileme, uç değerlerin normale yakın bir değerle takip edilmesidir. Aslında tüm olasılıklar ortalama yaşantının çevresinde toplanmıştır. Anormal ve geçici olasılıklar sıradan olana doğru gitmektedir. Sıradan olana, yani normale dönerken kendinizi yüceltme veya aşağılama davranışı göstermeniz bu yazının konusudur. Vazgeçemediğiniz totemleriniz sadece birer ortalama meselesi olabilir.
Hastalanınca doktora gitmişsinizdir, doktor değil zaman ile iyileşseniz de bunu doktora bağlarsınız. Vücudunuzun ortalamaya gerilemesini yanlış yorumlamışsınızdır. Cinci hocalara ve hacılara giden insanlar da bu yanılgıyla kandırılır. Ortalamaya gerilemek olumlu bir duruma da işaret edebilir. İlk defa denediğiniz bir görevi çok kötü şekilde batırmış olabilirsiniz. Bu uç örnek sizi yanıltmamalı, ortalamaya ulaşacağınızı unutmamalısınız. Ne var ki çok iyi geçen bir görev de ortalamaya doğru seyredebilir. İki taraftan da uç örneklerin sizi yanıltmasına izin vermemelisiniz.
Bir sanatçının her performansı aynı olmaz. Kendisi çok başarılıdır, ancak beğenilen bir performansından sonra ortalamaya gerileyince hayal kırıklığı oluşur. Buna mukabil kötü bir oyunculuktan sonra da ortalamaya gerilemek bir hayata dönüş olarak algılanabilir. İnsan ortalamaya doğru dengeye gelirken bu sırada metafizik bazı şeyler uydurabilir. Bunun bir örneği maç izlerken yapılan hareketlerdir. Futbol taraftarları “totem” denilen bazı hareketler ile takımına destek verdiğini düşünürler. Örneğin formasını ters giydiğinde veya maçı ayakta izlediğinde takımının daha iyi oynadığını sanır. 80 milyon kişinin takip ettiği bir olayı kendi hareketiyle yönlendirdiğini sanır. Bir gol olduğunda veya başarı sağlandığında aslında sadece istatistik yaşanmaktadır. Maçlarda gol veya olaylarda başarı ortalamanın bir ürünüdür.
Kötü zamanlarda fal baktırıp, hayatımız ortalamaya gerileyince falın çıktığını sanmak da bunun bir örneğidir. İnsan metafizik yatkınlığa sahiptir. Çaresini kendi mistik düşüncelerine bağlayabilir. Ne var ki elde ettiği çözüm, yalnızca zamanla gerçekleşecek ortalamadan ibarettir. Çok başarılı insanların çocukları onlar kadar başarılı olmayınca şaşırmak yersizdir. Ünlü türkücünün oğlu o kadar da iyi türkü söylemeyebilir. Muhteşem aktörlerin çocukları onlar kadar iyi oynamayabilir. Normal olan da budur. Uç bir örnekten olağana geçilmiştir.
Ortalamaya gerileme etkisini kullanıcı deneyimi alanında A/B testleri yaparken de yaşıyor uzmanlar, sırf bu nedenle çok yanlış varsayımlar yapılabiliyor.