Sorun Temelli Öğrenme

İnsan ihtiyaç duyarsa öğrenir demiştik. Bu ihtiyaç ona merak ettirecek şeylerle karşılaşmasına bağlıdır. Eğitim bunun zorlanmasıdır. Hayat boyu öğrenme için sürekli merak etmek gerekir. Sürekli merak ise hayatın kendisini merak etmek ile mümkündür. Hayatın kendisini sorun edinirsek her şeyi öğrenmeye çalışırız ve öğrenilenlerin sistemli olarak kullanılmasını sağlarız. Hayatı sorun edinme eyleminin bir ölçüde sınıfa getirildiği eğitim tarzına sorun temelli öğrenme deniyor. Sorun temelli öğrenme öğretmenin dikte ettiği dersin yerine öğretmenin bir sorun ortaya koyduğu ve çözüm için öğrencilere yardımcı olduğu eğitim anlayışıdır.

Yaparak- yaşayarak öğrenme dediğimiz bu anlayış aslında yeni değil. İlk eğitim anlayışı buydu. Doğada avcı- toplayıcı hayatlarımızda yaparak, yaşayarak öğreniyorduk. İnsanlık eğitim anlayışında başladığı yere dönmüştür. Daha garip olan ise hayvanların bu eğitim anlayışını hiç bırakmamış olmasıdır. Bir şeyi sonunda anladık, eğitim gerçek hayatta işe yaramalı. Doğaya bakarak bu işi çözmek epey zamanımızı aldı. Tüm öğrenciler hep bir ağızdan yüzlerce yıldır haykırmasına rağmen.

Yerleşik hayata geçmeden önce yaşamak bir sorundu ve ailemizden buna yönelik öğreniyorduk. Medeniyet ile uzmanlaşma geldi, sadece belli bir mesleğe odaklandık. Eğitimi de uzman kişilerden almaya başladık. Bir konunun ilgilisi eğitim alıyordu, kalanlar yine hayattan öğreniyordu. Sanayi toplumuna geçince işçi lazım oldu. Herkese eğitim verilmeye başlandı, iyilik olsun diye değil, üretim için uzman ihtiyacı artmıştı. İşçiler emir dinlemeliydi. Hayat veya sorun temelli değil, emir dinletecek eğitim verildi. Sonunda sanayinin de devri geçti. Toplumun bir kesimi sanayideki işçi robotları tasarlamalı, büyük kesim ve kalabalıklar da sorun çıkarmamalıydı. Modern eğitim sistemi böyle seçkinci bir üsluptadır. Emir verici eğitim geride kalmış, ancak herkese de sorgulamacı eğitim verilmemiştir.

Herkes sorun çözerse devletler ayakta kalamaz. Eğitim sistemlerinin çıkmazı herkese iyi eğitim vermemek mecburiyetinde olmasıdır. Herkese felsefe öğretilirse, herkes iyi eğitim alırsa çok seslilik ve istikrarsızlık gündeme gelir. Devletler bundan hoşlanmaz, toplumlar bunu kaldıramaz. İyi eğitim ve felsefe azınlığa hitap etmeye devam edecektir. Çoğunluğa hitap ettiğinde büyük olasılıkla yanlış yorum vardır.

İyi eğitim sorun çözen eğitimdir. Devletler bu eğitimi çok kısıtlı şekilde, lazım olan iş gücüne yetecek kadar verir. Hangi devlet felsefeyi temele oturtmuştur? Yazılarımızın başında söylediğimiz gibi, asıl eğitim merakı ve şüpheyi aşılamaktır. Merak ve şüphe de kalabalıklara verilecek bir şey değildir. Buradan şu sonuca varırız: İyi bir eğitim için ailenin öğretmen olması gerekmektedir. Aile vermezse, aile eğitmezse çocuk emir alan birey olmanın dışına çıkamaz.

Çocukları sorun temelli eğittiğimizde, asıl sorun olan hayatı öğrenmeye yönelttiğimizde bir rahatsızlık oluşacaktır. Kalabalığın gidişatından, düzenin düzensizliğinden, anlamların boşluğundan rahatsızlık doğacaktır. Hayatın anlamsızlığı fark edilecektir. Şüphe aşılarken devletlerin kaygılarına benzer bir kaygıyı göz önünde bulundurunuz. Şüphe ve rahatsızlık isyan doğurur. Sorun temelli öğrenme yaklaşımının riski mevcut düzenin, mevcut kuşağın kaçınılmaz olarak yadsınması ve eskinin çözülmesine yol açmasıdır.

Sözün özü gerçek eğitim öğrenmeyi öğretmek iken bunun en verimli yolu merakı ver şüpheyi temele koymaktır. Yöntem şüphe, konu ise sorunlar olmalıdır. Dinleyen değil ifade eden, ezberleyen değil sorgulayan öğrenci için sadece bir sorun ortaya atıp daha çok soru sormasına vesile olmak yeterlidir. Bunu yaparken en önemli hususlardan biri ellerini, ağzını ve bunları kontrol eden zihinsel süreçlerini aktif kullanmasını sağlamaktır. Sorunları ortaya koyun ve herhangi bir öğrenme için şüphe ettirmeye, şaşırtmaya, soru sormaya çabalayın.