Komünizmin yaşandığı bir birlik olan Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği Aralık 1991’de çözülmeye başladı. Kısa zaman içinde birliği oluşturan ülkeler dağıldı ve sosyalist ideallerden vazgeçildi. Adil bir düzen oluşturma iddiasıyla dünya sosyalistlerinin merkezi haline gelen Rusya bile kapitalizme ayak uydurdu. Bugün eski Doğu Bloku sosyalizmin kırıntıları ile dalga geçen kapitaller ile doldu. Üretim araçlarının halka mal edildiği bir düzenden multi milyarder para babalarının oligarşisine ve mafya düzenine geçildi. Ne oldu da herkesin mutlu olduğu, adil olduğu, eşit davranış gördüğü Sovyetler Birliği dağıldı?
Sovyetlerin dağılmasının sebepleri genellikle sosyalizmin tutmamasının sebeplerine yakındır. Rus emperyalizmi, yozlaşmış batılılaşma ve halkın sosyalist fikirlere hazır olmaması gibi müstesna sebepler olduğu gibi genel sorunlar da vardır. Sovyetlerin veya sosyalist anlayışın bireyselliği yok etmesi başlıca sorundur. Herkes eşit olacak diye bireysel rekabeti ortadan kaldırmak ve bireyin farklılığını toplum potasında eritmek dikkat edilmesi gereken bir eksiktir. İnsanlar kendileri olmadan önce komünist olmaya zorlanmıştır. Bu da adil düzenin benimsenmesinden ziyade, yadırganmasına sebep olmuştur. Bu davranışın Ruslarda değil diğer etnik unsurlarda çoğunlukla görülmesi de birlikteki Rus tahakkümünün belirtisidir.
Bireyselliği, özel teşebbüsü, ekonomik serbestiyi ve rekabeti ihmal etmekle ilgili çok sayıda eleştiri okuyabilirsiniz. Biz burada felsefi açıdan bakarak yok oluşun betimlemesini yapacağız. Sovyetlerin yok olmasıyla insanlığın yok olması benzer bir sebebe sahiptir. İkisi de insanın yaratıcılığının kurbanı olmuştur. Sovyet dağılışının birçok farklı sebebi vardır, ancak temelde yer alan bir unsur olarak insan olmaya açık olmadığı söylenebilir. Söylediğimiz şey insanların o kadar da adil olmak istemediğinin göstergesidir. Farklı olma temelinde kurulan işbölümü ve bireysellik ile yaşayan insan toplumu, bunların bastırıldığı bir adil düzeni yaşatmamıştır. Bakınız: dmy.info/farklilik-nedir
Şu önerme tüm yok oluşu açıklayabilir: İnsan ihtiyaçlarını tamamlayınca özel şeyler yapmak ister. Özel teşebbüsün bu anlamdaki girişimi, yani bireyselliğin yaratıcı tarafı Sovyetler’i dağılmaya sürüklemiştir. İnsanlar adil bir düzende fizyolojik ihtiyaçlarını karşılamış, ancak bir makine olmadıkları için bununla yetinmemişlerdir. Komünist idare bürokratik bir makine inşa ederek insanları birer makine dişlisi olarak tasavvur etmiştir. Ancak dişliler beklenenden farklı hareket etmiştir. İnsan gibi farklılık üretmişlerdir. Bak: dmy.info/farkliliklara-saygi
İnsan karnı doyunca ilginç şeyler yapmak ister. 20. yüzyıla kadar insanlar daha çok karınlarını doyurmaya çalışırken, 20. yüzyılın ikinci yarısı gittikçe artan bir bolluk sonucunda üretim fazlalığına yol açmıştır. Ayrıca bu bolluk ve yetinme siyasi istikrarı da getirmiştir. 20. yüzyıl siyasi ilişkilerin antlaşmalar ve kanunlar çerçevesinde güvenceye alınmasına da sahne olmuştur. Biyolojik ve güvenliğe ilişkin endişeler giderilince Sovyetlere ihtiyaç kalmamıştır. Sosyalist bir idare bu tür endişelerin olduğu ortamda başarılı olabilir, ancak modernleşen ve kaygıların olmadığı bir dünyada böyle bir hakeme gerek kalmamıştır.
İnsanlar tok ve güvende olduklarında kendilerini oluşturmak istemiştir. Farklı fikirler üretmişlerdir. Yalnızca farklı olmak bile tok insanın istediği bir şey olmuştur. Ne var ki eşit olma zorunluluğu farklılığı barındıramamıştır. Sovyet bürokratlar dünyanın hala ihtiyaçlarla güdülendiğini sanarak daha çok gıda üretmiş ve insanın bireysel farklarını da yok etmişlerdir. Eşit olmak insan olmanın önüne geçmiştir. İnsan olmak, yani farklılık yaratmak göz ardı edilmiştir. Bak: dmy.info/insan-olmak
Adil olmayan ve yok etmekten de geri durmayan kapitalist dünya bu nedenle kazanmıştır. Sermaye popüler dinamikleri ve farklılıkları düzenlemeye çalışmamıştır. Bunlardan yararlanmayı ve sömürmeyi sağlamıştır. Kapitalist ve sosyalist dünyalar arasındaki en ilginç örnek kot pantolonlar ve rock müzik gibi batı kültürü ögeleridir. Sovyet bürokrasisi kot pantolon giyimini yasaklamış, Sovyet vatandaşları estetik hazları için bunun kaçakçılığını yapmaya başlamıştır. İnsanlar farklılığa o kadar hasrettir ki kot, rock ve Mcdonalds hayati tehlikelerin göze alındığı lüksler olmuştur. Bak: dmy.info/ozel-tesebbusun-dayanilmaz-hafifligi
Sosyalizm mi kapitalizm mi sosyal demokrasi mi diye sormadan önce sormamız gereken bir soru var. İnsan ne istiyor? Eşit olmak mı? Eşitlikten “başka” şeyler istediği kesin.
Ayrıca Bakınız
- dmy.info/sosyal-haklar-nelerdir
- dmy.info/sosyal-devlet-sosyal-demokrasi-nedir
- dmy.info/1984-george-orwell
- dmy.info/hayati-nasil-yasamali