Zaman nedir Anlamı Felsefesi

Zaman Nedir

Zamanın ne olduğu belli değildir. Genellikle bir “boyut” olarak tasavvur edilmiştir. Uzaysal boyutlar normalde 3 tanedir.(en,boy,derinlik) Zamanın bir dördüncü boyut olarak düşünülmesi “uzayzaman” denilen matematik örnekleme ile mümkündür. Uzay 3 boyutun tümü iken, buna paralel bir “zaman” boyutu eklendiğinde süper galaktik ve atom altı seviye teorileri mümkün olmuştur. Uzayzamandan yola çıkarak Süper sicim teorisi 10, M teorisi 11 boyut olması gerektiğini söylemiştir. Atom altı düzeyde bozonların hareketi 26 boyuta kadar açıklanabilmektedir.

Zaman yedi fiziksel nicelikten biridir. (uzunluk, sıcaklık, kütle,madde,elektrik,ışık şiddeti, katı açı, düzlem açı, zaman) . Hız gibi diğer nicelikleri tanımlamada zaman kullanılır. Zamanı ölçmede kullanılan uluslararası varsayım standardı “saniye”dir. Saniye ölçüsü ise bir varsayımla belirlenmiştir. ‘Caeseium’ atomunun elektronları iki enerji hali arasında saniyede 9.192.631.770 (9 milyar 192 milyon 631 bin 770) kere gidip gelir.  Buna göre, 1 saniye, caesium atomunun 9 milyar 192 milyon 631 bin 770 kez titremesi için geçen zaman aralığıdır. Fizikte kullanılan bir kök zaman birimi mevcuttur. Buna Planck zamanı denir. 10⁻⁴³  saniyedir. Bir fotonun ışık hızında Planck uzunluğunu (1.616199×10⁻³⁵ metre) geçtiği süredir. Zamanın kuantumu, en küçük parçacığı gibi varsayımsal ifadelerle tanımlanır. Sicim teorisi ve zamanın boyutsal anlamı hakkında bak: youtube.com/watch?v=sLjtwNVaJik

Güncel Açıklamalar

İnsanlar tarih boyunca zamanı tanımlamaya çalışmış ancak varsayımlardan öteye gidememiştir. Bugün de zamanın, varsayımlara dayanan kesinliklerden farklı bir anlamı yoktur. Bazen “saat ölçüsü” ya da “her şeyi aynı anda olmaktan engelleyen” olarak tanımlanır. Dilimize Akadça simanu(belli bir gün,an ) >Farsça zaman yoluyla gelmiştir. Vakit, Arapça eş anlamlısıdır. Süre ise 20. yüzyılda sür- eyleminden türetilmiş müddet anlamına daha yakın Türkçe bir ifadedir. Güncel sözlükte: 1. Bir işin, bir oluşun içinde geçtiği, geçeceği veya geçmekte olduğu süre, vakit 2. Bu sürenin belirli bir parçası, vakit: “3. Belirlenmiş olan an. 4. Çağ, mevsim: Gül zamanı. Çocukluk zamanı. 5. Bir işe ayrılmış veya bir iş için alışılmış saatler, vakit. 6. Dönem, devir 7. gök Olayların oluş ve akış sırasını belirleyen, düzenli ve dönemli gök olaylarını birim olarak kullanan sanal bir kavram. 8. db. Fiillerin belirttikleri geçmiş zaman, şimdiki zaman, gelecek zaman, geniş zaman kavramı:9. jeol. Yer kabuğunun geçirdiği gelişimde belirlenen ve fosillere göre dörde ayrılan geniş evrelerden her biri.

Felsefe kavramı olarak: oluş, gelip geçiş, değişme ve süreklilik biçimi; dönüşü olmayan bir doğrultuda birbiri ardından gitme. // Zaman, sürüp giden doğru bir çizgi olarak düşünülebilir; geriye doğru sonsuza değin uzanır (geçmiş), aynı zamanda ileriye doğru (geleceğe) akıp gider. Nesnel (objektif) zaman: Ölçülebilen zaman, ama kendi içinde değil, cisimlerin devinimiyle ölçülebilir. Uzaydaki devinimlerin sıralanması, zamanın da zaman kesimlerine bölünmesini sağlar. Modern fizik nesnel zamanın olmadığını ileri sürer. bak. görellik kuramı. Öznel zaman: Zaman bilincine dayanır, yaşantılara bağlıdır; nesnel olarak ölçülemez; duruma göre, yaşanılan zaman kısa ya da uzun görünebilir.

İki karşıt görüş filozofları böler. Bunlardan Isaac Newton ile bilinen görüş: zamanın evrenin kök yapısının bir parçası olduğunu söyler: Zaman olaylardan bağımsız bir boyuttur. Mutlak zaman ve mutlak mekan anlayışı vardır. Newton’un çağdaşı Gottfried Wilhelm Leibniz ise bu anlayışa karşı çıkmıştır. Metafizik ve teolojik açısından eleştirmiştir. Leibniz ve Kant ile anılan diğer görüş: zamanın olay ve olguları içeren ve hareket eden bir şey olmadığını söyler.  Uzay ve sayı ile birlikte entellektüel bir yapı düşlerler. Zaman bir olay ya da bir nesne değildir, ölçülemez ve içinde yolculuk yapılmaz.

Zaman felsefesinde bazı farklı görüşler mevcuttur. Felsefede fatalizm- kadercilik görüşüne sahip olanlarca zaman bir senaryodan ibarettir. Kaderci görüşler her olayı kaderin bir parçası olarak tanımlar. Özgürlük ve seçim onlara göre bir yanılgıdır. Şimdiciler ya da bugüncülük olarak adlandırılan görüşe göre: geçmiş ya da gelecek olaylar var değildir. Şimdi, bir bıçağın keskin tarafıdır. Sağında ya da solunda olanlar şimdide barınamaz. Sonsuzcular ya da ezelciler ise bunun tam tersidir. Zamanın ontolojik doğasını ele alır. Zamandaki her nokta sonsuzculara göre eşit olarak gerçektir. Uzay ve zaman felsefesi olarak anılan düşünce tarzının bazı önemli isimleri: Albert Einstein, Gottfried Leibniz, Immanuel Kant ve Ernst Mach sayılabilir. Sonsuzluk ile ilgili pdf, & İslam Felsefesi pdf

Alıntı

…Dikkat etmiş olmalısınız, ‘zaman’ kavramı daima bir geometrik biçimle simgelenerek dile getirilir, getirilmiştir. Martin Heidegger, Varlık ve Zaman’da örneklerini gösterir bunun: Aristoteles için zaman (khronos) bir ‘sphaira’dır (kitre); Hegel ise zamanın ‘çembersel’ (kreislauf) olduğunda ısrar eder. Biliyoruz: Eski Yunan düşüncesinde zamanı bir ‘doğru çizgi’ ile simgeleyenler de var (Platon’un Parmenides’i).
Bu simgeler bize neyi gösteriyor? Şunu, belki: zaman, süregiden bir şeydir! Gerçekten, ister geri dönüşlü (çembersel), ister ‘ileri gidişil’ (çizgisel) olsun; bu simgelerle vurgulanmak istenen, zamanın kesintisiz bir süreklilik, bir devam ediş içinde olduğudur.Ama durum gerçekten böyle mi? Felsefe, özellikle Einstein’in ‘Görelilik Kuramı’ (Relativite) ile zamanı, uzamla birleştirdi. Üç değil dört boyutlu bir evrende, nesnelerin bize üç boyutlu evrende göründüklerinden çok daha farklı bir biçimde görünecekleri konusunda bazı tezler ortaya atıldı… Alafrangalığın Tarihi Hilmi Yavuz, s. 100