Siyaset felsefesi ya da politik felsefe etiğin toplum uygulaması, devletin ve politikanın nasıl olması gerektiğine yönelik soruşturmadır. Platon’un Devlet’i ve Aristoteles’in Politika’sı ile başlar.
Platon ve Aristoteles’in devlet anlayışları
| Platon’un devleti | Aristoteles’in politikası |
| Devlet, Yasalar, Devlet Adamı eserlerinde | Nikhomakos’a Etik ve Politika eserlerinde |
| İdeal bir iyi vardır ve bu aşkındır. | İdeal yok, ortayı bulmalı ve pratik olmalı. |
| Filozof kral tepede- monarşi ideal | Yetkin bir zümrenin yönetimi |
| Toplumu insan bedenine benzetti | Yönetim biçimlerini erdemlere benzetti |
| Yönetim(Akıl), Yardım(ruh), Üretim(iştah) | Monarşi, aristokrasi, demokrasi |
Önemli terimler
- Siyaset ya da politika devlet işlerinin yürütülmesi çalışmasıdır.
- Toplum, ihtiyaçlarını karşılamak için bir araya gelmiş, ortak bir kültürü paylaşan topluluk.
- Devlet, toplum üzerinde yönetim denetime sahip siyasi örgütlenme biçimi.
- Sivil toplum: Devletin ya da iktidarın müdahil olmadığı örgütlenme biçimidir.
- İktidar, halkı yönetme gücüne sahip olan kişi ya da gruplardır.
- Bürokrasi görevlilerin hiyerarşik yapısı.
- Egemenlik, toplumda iktidar olmaktan doğan gücü hiçbir baskı olmadan kullanabilmektir.
- Meşruiyet, iktidarın kendisini meydana getiren kaynağa uygun davranmasıdır.
- Hak, hukukun bireylere tanıdığı yetkidir.
- Hukuk, toplum içerisinde uyulması zorunlu kurallar sistemidir.
Hükumet Şekilleri
Aristoteles tek, az ve çoğun idaresi şeklinde ayırmışken günümüzdeki ayrım şu şekildedir:
- Çok-Demokrasi: Halk idaresidir. Demarki, Direkt, Temsili, Liberal, Sosyal gibi türleri vardır.
- Azınlık-Oligarşi: Azınlığın idaresi. Çeşitleri: Aristokrasi, Kapitalist, Meritokrasi, Patriarki, Teokrasi.
- Tek- Otokrasi: Tek kişinin idaresi. Despotizm, Diktatörlük, Tiranlık, Monarşi gibi.
- Hiç- Anarşi: Hiyerarşi olmayan, hiç kimsenin idaresi. Sendikalizm, Pasifizm.
Sol Sağ Spektrumu
Sol ve sağ nereden geliyor? Fransız Devrimi(1789-1799) sırasında mecliste monarşi taraftarları sağ, devrim taraftarları solda gruplaşmıştır. Değişim ve düzen talepleri için bir ikilik haline gelmiştir. Farklı siyasi görüşler bu spektrum içinde konumlandırılarak basit bir kategorilendirme yapılır.
Örnek sorular
İktidarın Kaynağı Nedir?
- Bireylerin korunma ihtiyacı: Platon, Aristoteles, Farabi.
- İlahi buyruk: Augustinıs, Aquinas.
- Toplumsal sözleşme: Hobbes, Locke, Rousseau.
Hak- Adalet nedir?
- Her düşünürün hak anlayışı vardır, hukuk felsefesindeki akımlar:
- Doğal hukukçulara göre: Hukuk doğayla uyum içinde olandır.
- Analitik hukukçular: Genel kavram analizi yaparak evrensel olanı arar.
- Hukuki pozitivizm: Olgusal, yasal organ tarafından konulan kuralı esas alır.
İdeal devlet mümkün müdür?
Bu soruya çok farklı cevaplar mevcuttur. İdeal devlet ve toplum tasarımları ütopya, ideal olmayan- olumsuz toplum tasarımları da distopya terimiyle karşılanır. Daha çok edebiyat eserlerinde bu düşünce görülebilir.
Örnek ÜTOPYALAR
Antik Yunanca οὐ (ou, olumsuzluk- olmayan) + τόπος (tópos, yer) + -ία
- Devlet- Platon(MÖ. 370)
- Medinetü’l Fazıla- Farabi(874-950)
- Ütopya, Thomas More(1516)
- Güneş Ülkesi- T. Campanella(1623)
- Yeni Atlantis- F. Bacon(1627)
- Modern Bir Ütopya- H. Wells(1905)
Örnek DİSTOPYALAR
Antik Yunanca δυσ- (dus-kötü) + τόπος (tópos, yer) + -ία (-ía).
- Biz- Yevgeniy Zamyatin(1921)
- Cesur Yeni Dünya- A. Huxley(1931)
- 1984- George Orwell(1949)
- Otomatik Portakal- A Burgess(1962)
- Açlık Oyunları- S. Collins(2008)
- Uyumsuz- V. Roth(2011)
Kaynakça
- https://plato.stanford.edu/entries/ancient-political/
- https://en.wikipedia.org/wiki/Political_philosophy
- https://en.wikipedia.org/wiki/Political_spectrum
Siyaset felsefesi temel problemler, önemli terimler ve felsefenin temel tartışmaları hakkında posterimizi indirebilirsiniz.