Zaman boş mudur? Bir boyut olarak düşünüldüğünde boş olması olanaksızdır. Ancak “boş zaman” diye bir zaman dilimi tasavvuru var. Belli ki, insanların yapacak bir şey bulamadığı ya da yeterince dolduramadığı anlara verilen addır. Boş olması, bizim onu dolduramayışımızdandır. Boş bir zaman neden olabilir?
Öncelikle, boş zamanın modern zamanların bir icadı olduğunu belirtelim. Başlangıçta zamanın farkında bile değildik. Sonraları doğadan ayrıştık ve her şeyi ürünleştirdik. Zamanı ürettik. Sonra kendimize dahi yabancılaşarak yaşamı çevreleyen her şeyin bizim dışımızda gelişmesine ve kendi emeğimizin de başkalarına ait olmasına alıştık. Sonuçta, öyle bir zamana geldik ki, ne olduğunu bilmediğimiz zaman boş ya da dolu olabildi. Ancak bazı felsefi soruların eksikliği burada da göze çarpmaktadır. Hayatın amacı, anlamı, ne yapmak gerektiği belli değilken; boş ya da dolu olanı nasıl belirleyebiliriz? Bak: dmy.info/hayatin-anlamsizligi
Binlerce yıl önceye gidelim. Avcı- toplayıcı bir aileyi düşünelim. Fiziksel ihtiyaçlarını nispeten tatmin etmiş bir üyenin boş zamanlarında neler yaptığını merak edelim. Kendisi zamanın ne olduğunun farkında mıdır? Zaman onun için gece- gündüz, mevsimler ve gençlik- yaşlılık gibi şeylerden ibarettir. Uzay- zaman, ya da çağlar ile ilgili bir anlayış söz konusu değildir. Kısacası bizim “zaman” onun zamanından epey farklıdır. Tarımsal üretim ile yerleşik hayata geçen insanlar zamanı daha farklı algılamıştır. Kültür birikimiyle zaman kavramının anlamı değişmiş ve gelişmiştir. İnsanlar daha da ilerisini hedeflemeye, mevsimlerin ve hayatların ötesine geçmeye çabalamıştır.
Günümüzde küresel toplum, batının geliştirdiği tüketim kültürünü yaşamaya çabalamaktadır. Tüketim kültürü, bilimsel ve kültürel gelişim akabininde bir problem olarak ortaya çıkan fazla üretimi tüketme ihtiyacından ileri gelir. Giderek artan zorunlu fazla tüketim, zaman kavramının anlamını da değiştirmiştir. Zaman da tüketilmesi gereken bir ürün olarak ortaya çıkmıştır. Eskiden zaman bile yokken, şu an boş ya da dolu kişisel zamanlarımız mevcuttur. Artık değeri olan bir zamandan söz etmekteyiz. Ancak zamanın ne olduğunu bilmemekteyiz. Atalarımız zaman ile çok uğraşmamıştır, çünkü halen dahi zamanın ne olduğunu bilmemekteyiz. Zamanı aklına bile getirmeyen atalarımızın aksine, biz ona değer biçip pazarlamaktayız. Bak: dmy.info/zaman-nedir-anlami-felsefesi
Velhasıl kelam zamanın ne olduğu belli değildir. Boş olması da dolu olması gibi varsayıma dayanır. Ancak çağdaş insan her şeyi biliyormuş gibi yapma alışkanlığına sahiptir. Çağdaş zamanların ne kadar sahte değerlere sahip olduğunu zaman tasavvurundan anlayabiliriz. Zaman her şeyin öncesidir ve onu anlayabilecek, değerlendirebilecek niteliğe ulaşamayız. Yine de değerlendirmek hoşumuza gidiyor. Bak: dmy.info/cagdas-yasam-modernite-nedir
Evrenin en garip ve rakipsiz cisimleri olan kara delikler bile zamana karşı koyamaz. Çevresindeki her şeyi, hatta ışığı bile yutacak kadar yoğun olan bu cisimler, yalnızca zaman tarafından alt edilebilir. Zamanı bükebilirler, ancak zamanla Hawking ışınımı ile yok olurlar. Bir an gelecek ve zamanın kendisi de tüm evrenle birlikte yok olacaktır. Bu, bir başlangıca sahip olan zamanın ve evrenin yazgısıdır. Boş zaman da işte o zaman gerçekten boş olacaktır.
Ayrıca şu makalelere bakınız: Umut Osmanlı, Ömer Aytaç ve Boş Zaman Yönetimi