Sanat felsefesi sanatın, sanatçının, eserin ve estetik hazzın soruşturulmasına dayanan felsefe dalıdır. Güzellik ve zevki soruşturan estetiğin bir parçasıdır. Değerler çalışması olan aksiyolojiye dayanır.
Sanat ustalık, üretim; estetik duyuya dair olan demektir. Duyunun bedensel algı, duygunun ise bireysel izlenim olarak kullanıldığını hatırlatalım.
Bazı terimleri
- Estetik: Güzellikle ilgili olan.
- Eser: Sanatçının estetik üretimi.
- Üslup: Yapış, söyleyiş, üretim biçimi, stil, tarz.
- Yücelik: Ölçüm ve hesabın ötesindeki azamet, güzelliğin ötesinde akılla kavranan nitelik.
- Estetik yargı: Duyusal algılara göre niteleme.
Bazı İkilikler
- Güzellik- çirkinlik
- Doğal- sanatsal güzel
- Güzellik- doğruluk
- Güzellik- iyilik
- Yücelik- sıradanlık
Sanatların Sınıflandırılması
Sanatlar görsel, işitsel, dramatik olarak sınıflandırıldığı gibi; yüzey, hacim, mekan, dil, ses, hareket, dramatik olarak da sınıflandırılabilir. Biz iki duyuya ve Steven Brown’a dayanarak daha basit bir sınıflandırmaya gidiyoruz.
Temel problemler
SANAT NEYE DAYANIR?
- Taklit(mimesis): Sanat doğada olan güzelliğin taklididir. Taklit edilene benzerlik güzelliğin ölçüsüdür. Platon ideaların taklidi olan dünyanın taklidi; Aristo’ya göre taklit yoluyla katharsis(arınma) sağlanır.
- Ekspresyon(Dışavurum): Sanatçının dünyasının bir tezahürüdür. Croce, Langer, Wordworth.
- Formalizm(Şekilcilik): Sanat sanat için, anlamak için gerekli olan şey eserde mevcut. Bell, Zangwill.
- Pragmatizm(Faydacılık): Sanat bir işleve hizmet etmek için vardır. Dewey, Peirce, Rorty.
- Oyun: Oyunsudur, gerçekten kaçıştır, başka işleve yönelik değil kendisi için yapılır. Schiller, Huizinga.
ORTAK ESTETIK YARGILAR VAR MI?
- YOK:Estetik yargılar nesneden bağımsız ve özneldir. Guangqian, Croce
- VAR: Güzellik varlığın kendisindedir. ortak yargılara ulaşılabilir. Platon, Kant
BAZI SANAT AKIMLARI
Sanat felsefesi yapmak için sanatı tarihsel sürecinde ve bu süreçte gelişen farklı bakış açılarıyla incelemek gerekir.
- Antik klasik sanat(mö. 6. yy.-5 yy.) : Antik Yunan ve Roma’dan çok eser ulaştığı için burası kast edilir.
- Gotik(12-16 yy.): Detaylı, oymalı, sivri uçlarla bezeli Orta Çağ kilise mimarisi
- Rönesans(14-16 yy.): Antik Yunan ve Roma’nın hatırlanması, ideallerin ve din dışı söylemin artması.
- Barok(17. yy.): Sadeliğe karşı detaya ve karşıtlığa önem veren şatafatlı, dramatic, duygusal dönem.
- Rokoko(18.yy.): Barok gibi şatafatlı ama tepkisiz; din gibi ciddi temalardansa eğlenceye önem verir.
- Neoklasik(18.yy): Barok ve Rokoko’nun abartısına karşı basitliğe ve aydınlanmaya önem verir.
- Romantizm(18-19 yy.): Neoklasizmin sadeliğine karşı duygusallığı ve coşkuyu öne çıkarır.
- Realizm(19.yy): Endüstri ile birlikte toplumdaki değişikliği ve işçilerin koşullarının gerçekçi anlatımı.
- Modern sanat(19-20 yy.): Üzluptan ziyade dönemsel bir ifade olup endüstri sonrası toplumlarda eski formlar ve yargıların yerine yeni arayışını, kip değişikliğine gidişi çağrıştırır.
- Postmodern sanat(20-21 yy.): Güzel sanatlar ve uygulamalı sanatlar ayrımını yok edip algıları değiştiren, video ve ev yapımı diye nitelenecek unsurlarla yüceliğe ve eskiliğe karşı bir duruş.
- Çağdaş sanat: Modern ve post modern gibi kip değiştirici üslup değil günümüz sanatı anlamındadır.
Kaynakça
- https://www.britannica.com/topic/philosophy-of-art
- https://www.britannica.com/topic/aesthetics/The-work-of-art
- https://www.researchgate.net/figure/A-classification-of-the-arts-The-figure-shows-the-four-major-branches-of-the-arts-as_fig1_325152893
Sanat felsefesi temel problemler, önemli terimler ve felsefenin temel tartışmaları hakkında posterimizi indirebilirsiniz.